Wymeldowanie administracyjne jest procesem o charakterze czysto ewidencyjnym – właściciel lokalu składa odpowiedni wniosek do gminy, na której znajduje się nieruchomość, aby usunąć z ewidencji ludności miejsce zamieszkania określonej osoby pod adresem. To jednak szansa na pozbycie się meldunków, a nie lokatorów. Złożenie wniosku o wymeldowanie administracyjne nie jest tożsame z pozbyciem się niechcianego lokatora z domu. Wręcz przeciwnie – jeżeli lokator (nawet bez tytułu prawnego do lokalu) wciąż przebywa na terenie nieruchomości, wymeldowanie administracyjne nie będzie możliwe.

W tym przypadku chodzi bowiem jedynie o zaprowadzenie porządku ewidencyjnego, a więc wykreślenie danego podmiotu z ewidencji ludności na danym obszarze – nie wiąże się to z nałożeniem kar czy też pozbawieniem danej osoby możliwości wejścia do lokalu. Nie ma również wpływu na dziedziczenie. Gminy, jako organu prowadzącego takie postępowanie, nie interesują żadne rodzinne animozje, potencjalnie popełnione przestępstwa (poza tymi, które zakończyły się karą pozbawienia wolności, ale o tym później), a jedynie stan faktyczny, a konkretnie to, czy dana osoba wciąż przebywa pod wskazanym adresem, czy się wyprowadziła.

Wymeldowanie administracyjne może być dokonane z urzędu (w momencie, kiedy organ poweźmie wiadomość, że osoba opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się, ta procedura jednak wszczynana jest rzadko lub na wniosek osoby posiadającej tytuł prawny do lokalu (najczęściej właściciela).

Najczęściej postępowania dotyczące wymeldowania są wszczynane na wniosek. Co ciekawe, na możliwość wymeldowania nie ma wpływu na przykład trwanie małżeństwa – małżonek, będący właścicielem lokalu może skutecznie wymeldować małżonka (nawet jeżeli również ma tytuł prawny do lokalu), jeżeli ten opuścił mieszkanie i nie zamierza do niego wracać. Jak podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 8 maja 2025 r. (II SA/Wr 105/25):

Wymeldowanie administracyjne nie ma nic wspólnego z prawem własności (tytuł prawny do lokalu wciąż będzie trwał, nawet po wymeldowaniu), a jest jedynie czynnością ewidencyjną.

Co ciekawe, wymeldowanie administracyjne polega na potwierdzeniu przez organ jedynie, że centrum życiowe danej osoby znajduje się w innym miejscu (nie jest nawet konieczne ustalenie nowego miejsca stałego pobytu). Zwykle polega to na mozolnym sprawdzaniu – gminy w tym przypadku najczęściej opierają się na zeznaniach świadków (sąsiadów). Często znaczenie ma również miejsce, gdzie dzieci danej osoby chodzą do szkoły bądź przedszkola, jednak ta kwestia nie jest w tym przypadku kluczowa.

Niechęć do dobrowolnego wymeldowania może mieć różne przyczyny. Czasami wynika to z lenistwa, czasem przyczyną może być chęć uprzykrzenia życia właścicielowi mieszkania (zwłaszcza gdy w tle są scysje małżeńskie). Niezależnie od przyczyny, dla organu wydającego decyzję o wymeldowaniu najważniejszy jest fakt, czy dana osoba faktycznie po danym adresem mieszka. Mieszka, a nie tylko na przykład dom odwiedza. Ciekawy jest tutaj wyrok WSA w Krakowie z 2025 roku (III SA/Kr 1421/24), w którym skład orzekający podkreśla, że:

W przypadku wymeldowania administracyjnego znaczenie mają dwie kwestie: pierwsza z nich dotyczy opuszczenia lokalu, a druga braku zamiaru powrotu. Tylko spełnienie tych dwóch przesłanek pozwoli wydać decyzję o wymeldowaniu. Przykładowo, jeżeli mąż wyrzucił żonę z domu, utrudnia jej korzystanie z lokalu, wymienił zamki, jednakże kobieta podejmuje próby powrotu, wymeldowanie będzie niemożliwe, co wielokrotnie podkreślały sądy. Przykładem może być wyrok WSA w Olsztynie z marca 2025 roku (II SA/Ol 840/24), w którym skład sędziowski wskazał, że:

Co ciekawe, nie ma jednak żadnych problemów z wymeldowaniem osoby, która dostała nakaz opuszczenia lokalu z uwagi na znęcanie się nad rodziną, czy delikwenta, który odbywa karę pozbawienia wolności. W marcu 2025 roku podkreślił to Naczelny Sąd Administracyjny, wskazując, że: