Niezależnie od tego, czy spadkodawca uregulował kwestię dziedziczenia w testamencie, czy też przebiega ono na podstawie ustawy, spadkobiercy nie zawsze muszą zgadzać się ze sposobem podziału majątku spadkowego. W takim wypadku najlepszym rozwiązaniem wydawałoby się zrzeczenie się spadku na rzecz innej osoby. Polskie prawo takiej możliwości jednak nie przewiduje.
Spadek można co najwyżej odrzucić albo zrzec się dziedziczenia
Sytuacje, w których jeden ze spadkobierców rozważa zrzeczenie się spadku na rzecz innej osoby wcale nie należą do rzadkości. Może zdarzyć się na przykład, że spadkodawca sporządził testament i przekazał spadek w całości jednemu z dwóch synów. Wówczas, jeśli nie zachodziły przesłanki pozwalające na pozbawienie prawa do zachowku, drugi syn wprawdzie otrzyma pewną część majątku. Taki zachowek co do zasady będzie stanowił jednak ¼ wartości spadku. Dziedziczący całość brat może więc uznać, że woli zrzec się części spadku i podzielić się majątkiem po połowie. Nie brak też przypadków, gdy zmarły pozostawia po sobie żonę i dzieci, a te postanawiają zrzec się spadku na rzecz matki, by zabezpieczyć jej sytuację na starość.
Choć mogłoby się wydawać, że spadkobierca powinien mieć prawo rozporządzania swoją częścią spadku wedle uznania, to przepisy nie pozostawiają mu takiej swobody. Możliwe jest wprawdzie zrzeczenie się dziedziczenia lub odrzucenie spadku. Żadne z tych rozwiązań nie przyniesie jednak zamierzonego efektu. Osoba odrzucająca spadek lub zrzekająca się dziedziczenia nie ma bowiem możliwości zadecydowania, kto otrzyma część spadku, która normalnie przypadałaby jej w udziale.
Zrzeczenie się spadku na rzecz innej osoby wprawdzie nie jest możliwe, ale ten sam efekt można osiągnąć w inny sposób
Nie oznacza to jednak, że spadkobierca nie może w żaden sposób przekazać części spadku konkretnej osobie. Taki rezultat osiągnie, przyjmując spadek, a następnie zawierając umowę zbycia udziału. Wówczas zastosowanie znajdą przepisy 1051-1053 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nimi spadkobierca, który przyjął spadek ma prawo rozporządzać swoim udziałem w całości lub w części – na przykład w formie sprzedaży, zamiany, ale także innej umowy. Konieczne jest jednak zawarcie jej w formie aktu notarialnego. Zbycie udziału spadkowego spowoduje, że nabywca spadku wstąpi w prawa i obowiązki zbywcy. Pewną wadą jest jednak to, że w razie pojawienia się ewentualnych wierzycieli masy spadkowej, zarówno zbywca, jak i nabywca udziału będą ponosić solidarną odpowiedzialność za długi.
Kolejna możliwość to umowa darowizny. W tym wypadku spadkobierca, który nabył spadek i przeprowadził dział spadku (a więc dysponuje już konkretnymi składnikami spadku na własność), może całość lub część z nich przekazać innej osobie w formie darowizny. I wreszcie ostatnie rozwiązanie, które jednak znajdzie zastosowanie tylko w sytuacji, jeśli daną część spadku ma otrzymać inny spadkobierca. W takim wypadku można przeprowadzić dział spadku z nieodpłatnym zniesieniem współwłasności.
