Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku o sygn. I FKS 596/17 z dnia 18 kwietnia 2019 r. orzekał w sprawie, w której nabywca nieruchomości kupił ją na aukcji komorniczej. Cena zawierała niesłusznie wliczony przez komornika podatek VAT. NSA uznał, że w takim wypadku nabywca nieruchomości nie może liczyć na zwrot VAT, chociaż poniósł jego ciężar ekonomiczny.
Nabywca nieruchomości bez zwrotu VAT
Podatnik w sprawie nabył nieruchomość na drodze postępowania egzekucyjnego (licytacji komorniczej). Komornik wystawił fakturę VAT w imieniu dłużnika razem z podatkiem VAT (kwota netto 2.865.853,66, podatek VAT 659.146,34). Następnie komornik przekazał kwotę podatku do właściwego Urzędu Skarbowego.
Nabywca nieruchomości nie miał żadnej możliwości weryfikacji prawidłowości kwalifikacji sprzedaży nieruchomości na gruncie podatku VAT, którą przyjął komornik. Wynikało to z prostego faktu, że nie miał dostępu do informacji o pierwszym zasiedleniu. Ponadto nie miał wiedzy o wydatkach poniesionych na ulepszenie. Podatnik chcąc nie chcąc uznał, że nieruchomość podlega bezwarunkowo VAT i dla jej opodatkowania VAT nie trzeba złożyć jakiegokolwiek oświadczenia.
W toku postępowania organ podatkowy uznał, że sprzedaż przedmiotowej nieruchomości była zwolniona z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT. Organ stwierdził, że komornik niesłusznie wystawił fakturę ze stawką podatku 23%. W związku z tym powinien fakturę skorygować. Faktura korygująca stanowi podstawę do wystąpienia przez komornika lub dłużnika egzekucyjnego z wnioskiem o nadpłatę o zwrot nienależnie zapłaconego podatku. NSA podkreśla, że przepisy Ordynacji Podatkowej nie wskazują nabywcy towaru (nieruchomości) jako podmiotu uprawnionego do wystąpienia z takim wnioskiem. NSA uznał, że nabywca nie może liczyć na zwrot VAT pomimo tego, że poniósł ciężar ekonomiczny pobranego podatku.
Jaką argumentację przyjęły sądy administracyjne?
NSA przyjął argumentację, w której podkreśla, że:
(…) pomiędzy nabywcą towaru lub usługi, który w cenie zapłacił podatek od towarów i usług, a Skarbem Państwa nie istnieje stosunek prawny. Konsekwencją powyższego jest to, że podmiot ten nie ma uprawnienia do dochodzenia zapłaconego w cenie nienależnego podatku od towarów i usług.
Z kolei WSA na wcześniejszym etapie postępowania stwierdził, że:
Nie można uznać, że podatnikami są: podmiot uiszczający ten podatek na rzecz Skarbu Państwa i jednocześnie ten podmiot, który płaci ten podatek w cenie swojemu kontrahentowi. Podatnikiem podatku jest tylko jeden podmiot. Podmiotem tym jest ten, który jest zobowiązany do dokonania wpłaty na rzecz Skarbu Państwa.
Nabywca nieruchomości, chociaż poniósł ciężar ekonomiczny niesłusznie wliczonego w cenę podatku VAT, nie ma żadnej możliwości odzyskania podatku. Nawet, jeżeli komornik skoryguje fakturę i wystąpi z wnioskiem o nadpłatę to kwotę podatku zwróconego VAT będzie musiał podzielić pomiędzy wierzycieli dłużnika.
Kolorytu całej sprawie dodaje wyrok NSA z 17 kwietnia 2019 r. o sygn. I FSK 589/17. Sąd bowiem stwierdza w nim, że o zwrot VAT nie może się ubiegać strona, która nie poniosła ciężaru ekonomicznego podatku.
Skarb państwa vs nabywca nieruchomości
Nabywca nieruchomości w podnoszonej argumentacji często wskazywał na bezpodstawne wzbogacenie skarbu państwa. Trudno się z tym nie zgodzić. Podatek został wliczony w cenę nieruchomości niesłusznie. Nabywca nie miał możliwości analizy prawidłowości kwalifikacji podatkowej przed ostateczną transakcją. Pomimo tego, że podatek był nienależny, nabywca nieruchomości nie ma żadnej możliwości, żeby go odzyskać.
W opisywanej sprawie chodzi o kwotę VAT w wysokości 659.146,34 zł. Takie sytuacje nie powinny mieć miejsca. Niewątpliwie widać tu spore niedociągnięcia legislacyjne i lukę w prawie.
