Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) zwrócił uwagę na konieczność zmiany przepisów dotyczących wpisywania danych ojca w aktach urodzenia. Dziś, jeśli ojcostwo nie jest uznane lub ustalone sądownie, to w rubryce „ojciec” w akcie urodzenia dziecka pojawiają się fikcyjne dane.
W przypadku braku wskazania imienia ojca przez osobę zgłaszającą urodzenie imię ojca ustala (wybiera) kierownik urzędu stanu cywilnego, a jako nazwisko ojca wpisywane jest nazwisko matki z chwili urodzenia dziecka. Ta praktyka budzi kontrowersje manifestujące się w postaci skarg od obywateli wpływających do Biura RPO.
Fikcyjne dane w akcie urodzenia. RPO mówi: dość
Rzecznik podkreślił potrzebę rewizji tych zasad w celu zapewnienia szczelniejszej ochrony prawa i prywatności obywateli. Zaproponował, aby decyzję o ewentualnym wpisaniu danych ojca pozostawić matce dziecka lub samemu dziecku po osiągnięciu przez nie pełnoletniości. Taka zmiana dawałaby większą autonomię osobom bezpośrednio zainteresowanym i umożliwiała podjęcie bardziej świadomych decyzji dotyczących identyfikacji rodzinnej.
RPO już podjął działania w tym kierunku. Skierował wystąpienie do obecnego ministra spraw wewnętrznych i administracji, Marcina Kierwińskiego. Zapytał go o planowane prace legislacyjne dotyczące możliwości zmiany przepisów. Wcześniej, 27 marca 2023 roku, Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił z podobnym wnioskiem do ówczesnego MSWiA, Mariusza Kamińskiego. Odpowiedź, którą otrzymał od ówczesnego podsekretarza stanu Bartosza Grodeckiego, była pozytywna. Podsekretarz uznał, że wprowadzenie fakultatywności w kwestii zamieszczania danych ojca w akcie urodzenia to uzasadniony pomysł.
Ochrona prywatności i poszanowanie autonomii człowieka to podstawowe wartości
Podejmując tę inicjatywę, RPO podnosi istotną kwestię dotyczącą ochrony praw dziecka oraz praw rodzicielskich, przy okazji wskazując na potrzebę dostosowania polskiego prawa do współczesnych standardów ochrony prywatności i autonomii osobistej. Oczekuje się, że takie zmiany przyczynią się do większej jasności prawnej. I będą lepiej chronić interesy osób dotkniętych problematyką niepełnych informacji rodzicielskich w dokumentach urzędowych. Na razie nie wiadomo, czy i kiedy przepisy się zmienią.
RPO zapowiedział, że będzie monitorował tę sprawę jako ważną dla wielu rodzin w Polsce. Postulat Rzecznika Praw Obywatelskich, mający na celu zreformowanie praktyk związanych z rejestracją danych w aktach stanu cywilnego, ma zatem na celu nie tylko wyeliminowanie niepotrzebnych kontrowersji, ale również poprawę jakości życia oraz poczucia bezpieczeństwa prawnego obywateli. Podjęcie decyzji o zmianie przepisów w tym zakresie wydaje się krokiem w kierunku bardziej inkluzywnej, szanującej prawa jednostki polityki społecznej.
