Wykonywanie swoich obowiązków zawodowych w pełnym skupieniu przez 8 czy nawet 6 godzin jest praktycznie niemożliwe. Pracownik musi mieć chwilę, by odpocząć czy zjeść posiłek. Właśnie dlatego przepisy regulują przerwy w pracy. Oprócz tej standardowej 15-minutowej, która dotyczy większości zatrudnionych, przewidziane są także inne rodzaje przerw związane ze specyfiką pracy czy sytuacją życiową pracownika.
Podstawowa przerwa w pracy
Podstawowym i najbardziej znanym rodzajem przerwy w pracy jest ta wynosząca 15 minut. Zgodnie z art. 134 Kodeksu pracy przysługuje ona każdemu pracownikowi, którego dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin. Uregulowanie kwestii przerwy w ten sposób oznacza jednak, że tyle samo czasu wolnego będzie przysługiwać zarówno osobie pracującej 6, jak i 8 godzin. Co więcej, warto pamiętać, że kodeks wyróżnia różne systemy czasu pracy, w tym równoważny system czasu pracy. Taki system zakłada natomiast wydłużenia czasu pracy do 12 godzin. W zamian dana osoba w inne dni pracuje krócej albo otrzymuje dzień wolny. Zgodnie z przepisami nie przysługuje jej jednak żadna dodatkowa przerwa. Wciąż jest to tylko 15 minut w ciągu dnia. Prawa nawet do 15 minut przerwy nie będzie mieć natomiast pracownik, który dziennie pracuje mniej niż 6 godzin.
Praca fizyczna a dodatkowa przerwa w pracy
Nawet ciężka praca fizyczna nie uprawnia pracowników do dodatkowych przerw. Poza tą 15-minutową co do zasady nie przysługuje im więc dodatkowa chwila na odpoczynek. Wyjątkiem są tu sytuacje pracy szkodliwej dla zdrowia. Wówczas pracodawca musi albo skrócić dzień pracy, albo wprowadzić dodatkowe przerwy, które podlegają wliczeniu do czasu pracy. Ich długość nie jest przy tym odgórnie narzucona. Ustala się je się po konsultacji z pracownikami i lekarzem.
Dodatkowa przerwa w pracy
15 minut przerwy w pracy to często za mało, by odpocząć czy spokojnie zjeść obiad. Pracodawca może wprowadzić więc także dodatkową przerwę wynoszącą 60 minut. Jest to jednak rozwiązanie, z którego sami pracownicy niekoniecznie będą zadowoleni. Takiej przerwy nie wlicza się bowiem do czasu pracy. Wprawdzie pracownik zyskuje aż 60 minut na zjedzenie posiłków czy załatwienie spraw osobistych, ale przez to kończy też pracę godzinę później.
Dodatkowa przerwa za pracę przed monitorem
Coraz częściej wykonywanie pracy wiąże się także z siedzeniem przed monitorem. By dać odpocząć zmęczonym oczom, najlepiej stosować zasadę 20-20-20, czyli co 20 minut przez 20 sekund spojrzeć w punkt znajdujący się w odległości 20 stóp. Oczywiście trudno oczekiwać, by pracodawca wprowadzał pracownikowi 20-sekundową przerwę co 20 minut. Kwestię tę uregulowano więc w nieco inny sposób.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe dopuszcza tu dwie możliwości. Po pierwsze, praca przy komputerze może być łączona z innymi rodzajami zadań, które nie obciążają wzroku i przewidują inne pozycje ciała. Jeśli nie jest to możliwe, pracownik ma zapewnione dodatkowe przerwy w pracy. Wynoszą one odpowiednio co najmniej 5 minut po każdej godzinie spędzonej przed ekranem. Wlicza się je też do czasu pracy. Takich przerw nie można przy tym połączyć w jedną dłuższą. Mijałyby się z celem i nie pozwalało na zapewnienie odpowiedniego odpoczynku dla oczu czy kręgosłupa.
Przerwy w pracy dla karmiących matek
Również karmiące matki mogą liczyć na dodatkowe przerwy w pracy. Długość ich trwania uzależniona jest od liczby godzin spędzonych w pracy oraz liczby karmionych dzieci. Jeśli karmiąca matka pracuje 4-6 godzin, przysługuje jej jedna 30-minutowa przerwa. Jeśli natomiast wykonuje swoje obowiązki więcej niż 6 godzin, należą się jej dwie takie przerwy. Gdy pracownica karmi więcej niż jedno dziecko, przerwy w pracy przysługujące jej z tego tytułu ulegają dodatkowo wydłużeniu do 45 minut. Istnieje też możliwość połączenia dwóch przerw w jedną dłuższą.
Przerwy w pracy dla osoby młodocianej
Zatrudnienie młodocianego pracownika wiąże się z pewnymi specyficznymi regulacjami. Po pierwsze, taką osobę można zatrudnić jedynie w celu przygotowania zawodowego lub do prac lekkich. Poza tym młodociany poniżej 16 roku życia nie może pracować powyżej 6 godzin na dobę. Wykluczona jest także praca w godzinach nadliczbowych. Dodatkowo przepisy inaczej regulują przerwy w pracy. Już w przypadku zatrudnienia powyżej 4,5 godzin na dobę, młodociany ma zapewnioną przerwę wliczaną do czasu pracy. Trwa ona przy tym nie 15, ale 30 minut.
