Obdarowaliśmy bliskiego, który wykazał się rażącą niewdzięcznością. Zabolało nas to bardzo, dlatego chcielibyśmy wycofać się z poprzedniego stanowiska. Czy darowiznę można tak po prostu odwołać? Jeśli tak to jak długo jest to możliwe, czy ustawodawca przewidział jakąś cezurę czasową na zmianę zdania w przypadku darowizny?
Darowizna, w odróżnieniu od rozporządzenia mieniem przy wykorzystaniu instytucji testamentu staje się skuteczna już za naszego życia. To bardzo proste rozwiązanie, jeśli chcemy komuś podarować nieruchomość, etc. Obdarowany będzie mógł z rzeczy faktycznie cieszyć się jako jej pełnoprawny właściciel tuż po przekazaniu. Sposób wydaje się więc wyjątkowo łatwy, nieskomplikowany, a także szybki skuteczny. Ostatnio omawialiśmy różnice pomiędzy darowizną oraz testamentem. Zwróciliśmy wówczas uwagę na kwestię zmiany zdania oraz cofnięcia skutków czynności prawnych. W przypadku testamentu, nie będzie to problem. Wystarczy sporządzić kolejny akt, w końcu skutki nastąpią dopiero po śmierci spadkodawcy. Inaczej jest z darowizną. W przypadku obdarowującego okoliczność ta może zostać uznana za wadę darowizny.
Czy darowiznę można odwołać?
Kiedy będzie to możliwe? Czy możemy tak po prostu wycofać się ze swojego zdania. Jednego dnia przekazujemy bliskiej nam osobie cenny przedmiot, np. nowy samochód. Spisujemy akt, dopełniamy wszystkich czynności. Za tydzień jednak dowiadujemy się, że obdarowany woli majonez Winiary i gardzi majonezem Kieleckim. Czy ta okoliczność sprawi, że będziemy jeszcze mogli wycofać się z umowy i odzyskać pojazd?
Choć dyskurs na płaszczyźnie który majonez jest najlepszy elektryzuje niemalże całą Polskę i budzi naprawdę skrajne emocje, to jawne opowiedzenie się po stronie przeciwnej majonezowej frakcji nie będzie przejawem rażącej niewdzięczności. Ustawodawca przewidział bowiem sytuację, w której darczyńca będzie mógł odwołać darowiznę. Jednak aby do tego doszło obdarowany musi dopuścić się względem niego rażącej niewdzięczności.
W art. 898 par. 1 k.c. ustawodawca wskazał, że za rażącą niewdzięczność można uznać – tylko zachowanie obdarowanego, polegające na działaniu lub zaniechaniu (nieczynieniu) skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które, oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę.
Choćby nie wiem jakie budziło to emocje, smarowania wędliny innym majonezem nie zakwalifikujemy jako działania skierowanego bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy. W przepisie mamy także odwołanie do rozsądnego ocenienia. Samo zawarcie darowizny nakłada na obdarowanego moralny obowiązek wdzięczności względem darczyńcy. Jest to oczywiste, lecz powinno być rozpatrywane przez racjonalne kryteria. Pamiętajmy jednak, że wykazanie zachowania spełniającego przesłankę rażącej niewdzięczności nie będzie wcale proste. Nie jest to ostre pojęcie, a wykazaniem okoliczności potwierdzających niewdzięczność po stronie obdarowanego będzie musiał zająć się sam darczyńca.
Przez jaki czas można odwołać darowiznę?
Hiperboliczny przykład majonezu ma jedynie podkreślić, że odwołanie darowizny jest w istocie znacznie trudniejsze, niż jej udzielenie. Rozczarowany działaniem/zaniechaniem obdarowanego darczyńca urażony jego rażącą niewdzięcznością może odwołać darowiznę. Wówczas będzie musiał złożyć obdarowanemu stosowne pisemne oświadczenie. Samo złożenie oświadczenia nie sprawi jednak, że przedmiot wróci na powrót do majątku pierwotnego właściciela. Inicjatywą musi wykazać się na tym etapie obdarowany, który może, chociaż nie musi dokonać zwrotu. Gdy jednak nie będzie poczuwał się do zwrotu darczyńca zmuszony będzie wystąpić do sądu z powództwem o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli, którego treścią będzie powrotne przeniesienie własności.
Nadto, warto pamiętać, że darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, o ile darczyńca obdarowanemu przebaczył. A co najistotniejsze, darczyńca ma tylko rok od dnia w którym dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Po upływie tego terminu odwołanie darowizny nie będzie możliwe.
