Obecność ławnika na sali rozpraw to gwarancja udziału czynnika społecznego w postępowaniu sądowym. Ławnik to bardziej funkcja, niż zawód. Generalnie, najważniejszą rolą ławnika jest udział w wydawaniu wyroków i spoglądanie na sprawę bardziej ludzkim, obywatelskim okiem. Kim jest ławnik, ile zarabia i jaka jest jego rola w wymiarze sprawiedliwości?
Zawód: ławnik
Ta, kojarząca się bardziej z amerykańskimi procesami funkcja, pełni w polskim wymiarze sprawiedliwości dość znaczącą rolę. Ławnicy na sali rozpraw mają równe prawa z sędziami zawodowymi, mało tego: przy składzie dwóch ławników – jeden sędzia zawodowy ławnicy mogą przegłosować sędziego i de facto zdecydować o wyroku. Nie jest więc to funkcja bez znaczenia.
Wbrew temu, co mogłoby się wydawać, „zawód” ławnika nie wiąże się z pracą na pełen etat. Polega na okazjonalnym braniu udziału w rozprawach, zwykle jeden dzień w miesiącu. Zgodnie z ustawą, ławnik może być wyznaczony do udziału w sprawach do 12 dni w roku, a zwiększenia tej liczby może dokonać prezes sądu, ale tylko z ważnych powodów. Ławnik nie pracuje więc w sądzie, jest to dla niego zajęcie dodatkowe, wykonywane obok głównego.
Ławnik nie jest też zawodowym prawnikiem i nie powinien nim być. Z tego powodu nie mogą nim zostać przedstawiciele wielu zawodów prawniczych, takich jak: adwokat, radca prawny, również żaden z aplikantów, policjant, funkcjonariusz służby więziennej, pracownik sądu powszechnego, a także innych tj. żołnierz, duchowny czy radny gminy, powiatu lub województwa.
Funkcja ławnika jest kadencyjna – trwa 4 lata. Ławników wybiera rada gminy w głosowaniu tajnym, spośród kandydatów zgłaszanych przez prezesa sądu, stowarzyszenie, organizację społeczną lub zawodową (z wyłączeniem partii politycznej) oraz pięćdziesięciu obywateli mających czynne prawo wyborcze zamieszkałych na terenie gminy dokonującej wyboru.
Osoba chcąca zostać ławnikiem musi spełnić pewne wymagania, które określa ustawa o ustroju sądów powszechnych, a dokładniej art. 158. Dana osoba musi posiadać obywatelstwo polskie, korzystać z praw cywilnych i obywatelskich, być nieskazitelnego charakteru, mieć od 30 do 70 lat, być zatrudniona w miejscu kandydowania od co najmniej roku, mieć wykształcenie co najmniej średnie i oczywiście być zdolna do pełnienia tej funkcji pod względem zdrowotnym.
Ile zarabia ławnik i kiedy możemy go spotkać
Wynagrodzenie ławnika jest uzależnione od dni spędzonych na posiedzeniach sądowych. Ustawa określa, że za jeden dzień pełnienia obowiązków, przysługuje mu rekompensata w wysokości 76 zł. Przy pełnieniu obowiązków w maksymalnym ustawowym wymiarze, czyli 12 dni daje to wynagrodzenie na poziomie 912 zł rocznie. Nie jest to znacząca kwota. Zwłaszcza, że funkcji ławnika w jednym sądzie nie można łączyć z tą samą funkcją w innym.
Ustawa określa szereg postępowań, w których udział biorą ławnicy. Jest ich dość dużo, stąd trudno wymienić wszystkie. Do najpopularniejszych należą oczywiście sprawy o rozwód czy separację, sprawy z zakresu prawa pracy, ale również niektóre sprawy karne.
