Upadłość konsumencka jest specjalną procedurą sądową, która ułatwia osobie fizycznej uwolnienie się od nadmiernego zadłużenia. Procedurę tę w Polsce wprowadzono w 2009 roku, jednak dopiero po liberalizacji przepisów w 2014 roku zyskała ona na popularności. Tylko w 2024 roku skorzystało z niej aż 21,2 tys. osób, natomiast w ciągu ostatnich 10 lat upadłość konsumencką ogłosiło w sumie około 115 tys. Polaków.

W połowie lipca 2025 r. w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów pojawił się projekt ustawy, który zakłada kolejne zmiany w upadłości konsumenckiej. Przygotowała go działająca w Ministerstwie Sprawiedliwości Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego celem „zwiększenia efektywności postępowań”. Poniżej przedstawiam najważniejsze zmiany, jakie przewiduje powyższy projekt nowelizacji przepisów.

Najważniejsza zmiana polega na zniesieniu nadzoru sądu nad wykonywaniem planu spłaty przez upadłego. Obowiązek kontrolowania, czy dłużnik regularnie spłaca zobowiązania, przejdzie zatem na wierzycieli. Według autorów projektu ustawy zmiana ta ma odciążyć sądy, ponieważ nadzór nad wykonywaniem planu spłat jest dla nich dzisiaj czynnością bardzo „czasochłonną i prowadzi do przewlekłości w innych sprawach upadłościowych i restrukturyzacyjnych”.

Co ważne, wierzyciele będą mogli w każdym momencie złożyć wniosek do sądu o objęcie nadzorem planu spłaty, jeśli uznają to za konieczne. Będą mogli również składać wnioski do sądu o zmianę lub uchylenie planu spłaty już po jego zatwierdzeniu i to nie tylko w okresie jego realizacji, ale również w ciągu dodatkowych trzech miesięcy od upływu okresu, na który taki plan ustalono.

Dość istotną zmianą, jaką przewiduje projekt ustawy, jest także zniesienie możliwości składania przez wierzycieli skargi kasacyjnej od orzeczeń sądu drugiej instancji. Dotyczy to zarówno orzeczeń w sprawie umorzenia zobowiązań upadłego, jak i ustalenia lub zmiany planu spłaty wierzycieli.

Według autorów projektu ustawy powyższa zmiana ma odciążyć Sąd Najwyższy i skrócić całe postępowanie. Poza tym zapewni spójność systemową, ponieważ w podobnych postępowaniach wykonawczych (np. postępowaniu egzekucyjnym) również prawo do skargi kasacyjnej nie występuje.

Ważne zmiany w upadłości konsumenckiej dotyczą także osób zadłużonych. Projekt ustawy przewiduje bowiem, że ich zobowiązania będą automatycznie umorzone po 3 miesiącach od zakończenia planu spłaty. Jednocześnie jednak informacja na temat zasad przyszłego umorzenia zobowiązań upadłego będzie elementem obligatoryjnym postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli, które podlega obwieszczeniu, w celu zwiększenia transparentności postępowania oraz pewności obrotu.

Nowe przepisy mają wprowadzić również inne korzystne rozwiązanie dla konsumentów. W przypadku wcześniejszej spłaty wierzycieli będą bowiem mogli złożyć wniosek o skrócenie planu spłaty.

Kolejną ważną zmianą dla osób chcących skorzystać z upadłości konsumenckiej jest znaczne skrócenie okresu ujawniania danych w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (KRZ). Przestaną one być bowiem widoczne w KRZ już po 3 latach od dnia obwieszczenia informacji o dacie, w której zobowiązania upadłego uległy umorzeniu z mocy prawa. Obecnie dane upadłego mogą natomiast widnieć w KRZ nawet 10 lat. Przez tak długi czas po zakończeniu postępowania może mieć on zatem problemy z zaciągnięciem kredytu w banku.

Obecnie w przypadku, gdy upadły nie złoży sprawozdania rocznego z wykonania planu spłaty, sąd jest zobowiązany go uchylić, nawet jeśli był on w istocie prawidłowo realizowany. Według autorów projektu ustawy rozwiązanie to jest zatem nieefektywne, gdyż często w ten sposób uchylane są plany spłaty wbrew woli wierzycieli. Poza tym wiele osób nie składa sprawozdań wyłącznie dlatego, że zwyczajnie nie potrafi ich złożyć przez system teleinformatyczny do obsługi postępowania sądowego. Wskutek zmiany przepisów problem ten zniknie, bo sąd już nie uchyli planu spłaty ze względu na brak takiego sprawozdania.

Zaproponowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości zmiany w upadłości konsumenckiej na razie trafiły do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Z informacji widniejących w tym wykazie wynika jednak, że projekt ustawy wprowadzający takie zmiany ma być przyjęty przez Radę Ministrów już w III kwartale 2025 r. Istnieje więc spora szansa na to, że nowe przepisy zaczną obowiązywać w ciągu kolejnych kilku miesięcy. Warto jednak pamiętać, że w trakcie prac legislacyjnych mogą one zostać jeszcze zmodyfikowane.