Część osób boleśnie odczuwa puszczenie wodzy fantazji ułańskiej na drodze – prawo jazdy na 3 miesiące stracić łatwo, a jego odzyskanie wiąże się z formalnością, o której część osób zapomina. Otóż po upływie czasu, na który uprawnienia zostały zatrzymane, należy wystąpić z wnioskiem o zwrot dokumentu. Jednak jeżeli tego nie zrobimy, wbrew niektórym interpretacjom, wcale nie będziemy prowadzić samochodu bez uprawnień.
Jeżeli upłynął już termin, na jaki nasze prawo jazdy zostało zatrzymane, ale nie złożyliśmy wniosku i nie otrzymaliśmy jeszcze dokumentu, patrol drogówki może usiłować dać nam mandat na podstawie artykułu 94 kodeksu wykroczeń, czyli za prowadzenie pojazdu mechanicznego bez uprawnień. Zdaniem Sądu Najwyższego jest to jednak błędna kwalifikacja prawna działania.
Sąd Najwyższy stwierdził, że brak wniosku o zwrot zatrzymanego prawa jazdy nie jest równoznaczny z brakiem uprawnień
Sprawa, która trafiła na wokandę Sądu Najwyższego, dotyczyła mężczyzny, ukaranego na podstawie art. 94 kodeksu wykroczeń. Mężczyzna jechał samochodem, mimo że nie złożył wniosku o zwrot zatrzymanego prawa jazdy. Zdaniem Sądu Najwyższego (wyrok z 22 lutego 2024 roku, II KK 323/23) w obecnym stanie prawnym nic to jednak nie zmienia. Jak zauważył Sąd Najwyższy:
Penalizowany w art. 94 § 1 k.w. brak wymaganych uprawnień zachodzi wówczas, gdy dana osoba w ogóle nie uzyskała uprawnień do prowadzenia pojazdu określonej kategorii w sposób wskazany ustawowo, utraciła je w wyniku cofnięcia i musi ponownie ubiegać się o uzyskanie takich uprawnień lub posiadając de facto takie uprawnienia nie może w danej chwili ich realizować i z nich korzystać z uwagi np. na ich czasowe „zawieszenie” niepowodujące jednak ich definitywnej utraty. Bezsporne jest też i to, że osoba, której prawo jazdy zostało zatrzymane na okres nieprzekraczający roku, odzyskuje je bez spełnienia dodatkowych warunków.
Uprawnienia do kierowania odzyskujemy automatycznie
Do 1 lipca 2023 roku, aby odzyskać prawo jazdy po zatrzymaniu, konieczne było nie tylko złożenie wniosku, ale również uiszczenie odpowiedniej opłaty ewidencyjnej. Obecnie konieczność uiszczania opłaty ewidencyjnej była zniesiona. Jak jednak zauważył skład sędziowski – opłata była konieczna tylko i wyłącznie do zwrotu prawa jazdy, nie wpływał na samo posiadanie odpowiednich uprawnień.
Obecnie więc, aby odzyskać prawo jazdy po zatrzymaniu, należy wystosować odpowiedni wniosek, nie trzeba już jednak uiszczać opłaty ewidencyjnej. Co więcej, uprawnienia wracają nam niejako automatycznie, wniosek ma więc wpływ tylko na kwestie formalne, nie zaś na nasze faktyczne uprawnienia do kierowania pojazdami. Tak więc nawet jeżeli nie złożymy tego wniosku, nie odpowiadamy za prowadzenie pojazdu bez uprawnień. Zdaniem Sądu Najwyższego:
Przez pojęcie „pozbawienia prawa jazdy” użyte w art. 94 § 1 k.w. rozumieć należy kategorie prawne przewidziane w kodeksach karnym i wykroczeń oraz w ustawie prawo o ruchu drogowym, a nie stany faktyczne, jak na przykład nieodebranie prawa jazdy od organu administracji. W związku z tym, po upływie okresu, na jaki zatrzymano prawo jazdy, kierującego objętego tą decyzją nie można traktować jako osoby nieposiadającej uprawnień w rozumieniu powyższego przepisu.
Warto zwrócić uwagę, że ten wyrok Sądu Najwyższego ma zastosowanie tylko w momencie, gdy upłynął już termin zatrzymania naszego prawa jazdy. Jeżeli prowadzimy samochód w czasie, w którym zatrzymanie prawa jazdy obowiązuje, prawo nie jest już po naszej stronie i narażamy się na odpowiedzialność (m.in. przedłużenie czasu zatrzymania prawa jazdy). Z kolei, jeżeli prawo jazdy zostało zatrzymane na okres dłuższy niż rok, sprawa nie jest już taka prosta. W takiej sytuacji, aby odzyskać uprawnienia, będziemy musieli spełnić szereg wymogów.
