Umowa franczyzy nie jest regulowana w polskim prawie. Do sieci franczyzowej bardzo często przystępują początkujący przedsiębiorcy, a debiutanta łatwo jest wykorzystać. Najnowszy raport dotyczący problemów z polskimi franczyzami pokazuje, jakie pułapki czekają na naiwnych franczyzobiorców. Jego autor proponuje, aby nieuczciwa franczyza była wykroczeniem.
Nieuczciwa franczyza w Polsce
„Pozycja gospodarcza organizatora sieci jest nieporównywalna z pozycją franczyzobiorców – najczęściej mikro i małych przedsiębiorców. Umowy franczyzowe są umowami przystąpienia (adhezyjnymi), nie poddawanymi jakimkolwiek negocjacjom. (…) Niekiedy konstrukcja długoletniej umowy czyni z franczyzobiorcy „więźnia” kontraktu. W przypadku gdy udział w sieci staje się dla franczyzobiorcy toksyczny, ma on w praktyce ograniczone możliwości rozwiązania umowy.” – pisze dr hab. Rafał Adamus z Uniwersytetu Opolskiego w swoim raporcie na temat franczyzy w Polsce, przygotowanym na zlecenie Ministerstwa Sprawiedliwości.
Nieuczciwa franczyza – główne problemy
Brak rzetelnej informacji o wadach i zaletach franczyzy, wykorzystywanie przez franczyzodawcę przewagi organizacyjnej i finansowej, narzucanie nierynkowych cen nabywania towarów bezpośrednio od franczyzodawcy lub jego kontrahentów, ukryte opłaty, trudności w rozwiązaniu umowy franczyzy, obowiązek podpisania wekslów na zabezpieczenia – raport wymienia cały wachlarz problemów, które spotykają franczyzobiorców w ich relacji z franczyzodawcami.
O tym, jak wypowiedzieć umowę franczyzy pisaliśmy już na Bezprawniku. Wyplątanie się z nieuczciwej umowy franczyzy może stanowić nie lada problem, ale nie jest niemożliwe. Niepewność w tym zakresie mogłaby na pewno wyeliminować dobra regulacja prawna.
Autor raportu proponuje wprowadzić regulacje ustawowe
Regulacje przewidują m.in. obowiązki związane z udzielaniem franczyzobiorcy informacji na temat franczyzy i pomocy oraz ustawową podstawę wypowiedzenia umowy przez franczyzobiorcę. Oczywiście nie omijają też ochrony sieci franczyzowej np. poprzez wprowadzenie ustawowego zakazu konkurencji dla franczyzobiorcy. Najdalej idące (i najciekawsze) są jednak przepisy dotyczące czynów nieuczciwej konkurencji i wykroczenia.
Zgodnie z propozycją dr hab. Rafała Adamusa czynem nieuczciwej konkurencji byłoby np. oferowanie zawarcia umowy franczyzy, bez uprzedniego sprawdzenia jej modelu biznesowego, organizowanie jej na takich zasadach, które uniemożliwiają pokrywanie uzasadnionych kosztów i nieprzedstawienie franczyzobiorcy prospektu informacyjnego na temat sieci.
Nowe wykroczenie dotyczące nieuczciwej franczyzy polegałoby na podawaniu nieprawdziwych informacji o korzyściach, jakie daje przystąpienie do sieci, czy niedopełnieniu obowiązku udzielenia pomocy polegającego na przeszkoleniu przyszłego franczyzobiorcy z podstaw ekonomii i prawnych aspektów prowadzenia działalności.
Nieuczciwa franczyza to najczęściej wynik niewiedzy
Przepisy te wbrew pozorom nie są szczególnie kontrowersyjne. Niestety brak regulacji w tym zakresie zachęca do nadużywania swojej pozycji przez franczyzodawców. Franczyza jest co do zasady skierowana do młodych przedsiębiorców, więc obowiązek udzielenia rzetelnej informacji dotyczącej franczyzy to minimum ochrony, którą przyszłym franczyzobiorcom powinno gwarantować prawo. Jakaś regulacja w tej sprawie na pewno jest potrzebna, pytanie tylko, czy propozycja autora raportu (nieuczciwa franczyza jako czyn nieuczciwej konkurencji i wykroczenie) nie idzie zbyt daleko.
Rynkiem franczyzy interesuje się także Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców
Raport dotarł także do Adama Abramowicza – Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców. W dniu 2 lipca 2020 r. powstał Zespół Roboczy ds. Franczyzy, który pracuje nad kodeksem dobrych praktyk w zakresie franczyzy. Na posiedzeniu w dniu 05 listopada 2020 r. Rzecznik wskazywał, że czytał raport, ale w jego ocenie jedynym skutecznym środkiem zapobiegawczym przed nieuczciwą franczyzą jest edukacja.
Tak więc kodeks dobrych praktyk czy nieuczciwa franczyza jako wykroczenie i regulacja ustawowa? Nie wiemy jeszcze w którą stronę pójdą regulacje, ale bez wątpienia temat nieuczciwych franczyzodawców jest na świeczniku. Raport można znaleźć na stronie instytutu wymiaru sprawiedliwości pod zakładką „analizy i raporty”.
