Praca biurowa kończy się wtedy, gdy temperatura spada poniżej 18 °C
Zbliża się grudzień, zdążył już spaść pierwszy w tym roku śnieg, a temperatura na zewnątrz oscyluje w okolicach 0 °C. Być może nie mamy jeszcze kalendarzowej zimy, ale warunki atmosferyczne możemy śmiało określić mianem zimowych. Tymczasem niskie temperatury nie zwalniają nas z konieczności chodzenia do pracy. Ściślej mówiąc, nie robią tego automatycznie. Nasz pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia nam bezpiecznych warunków wykonywania pracy także wtedy, kiedy robi się zimno. Prawdę mówiąc, szczegółowość wymagań nieco przekracza te, które mają zastosowanie w trakcie upałów.
Znajdziemy je w przepisach rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Najważniejszym z nich jest określenie wprost minimalnej temperatury, w której można w ogóle pracować. Znajdziemy ją w §30 przywołanego aktu prawnego.
W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14 °C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18 °C (291 K).
Siłą rzeczy, powyższe wymagania mają zastosowanie jedynie do pracy w pomieszczeniach. Może się w końcu zdarzyć, że określone zadania trzeba wykonać na zewnątrz, gdzie nie mamy większego wpływu na panujące warunki. Jeśli jednak chodzi o pracę biurową, minimum określone przez rozporządzenie wynosi 18 °C. Gdy w grę wchodzi poważniejsza praca fizyczna, spada ono do 14 °C.
Skąd ta różnica? Praca w biurze wiąże się zazwyczaj z siedzeniem przed ekranem komputera. Stały ruch może zaś zmniejszyć ryzyko wychłodzenia. Przy czym trzeba pamiętać, że pracodawca musi nam zapewnić temperaturę odpowiednią do wykonywanej przez nas pracy. W praktyce może ona być wyższa od któregoś z minimum określonego w rozporządzeniu.
Jeżeli pracodawca uzna to za przydatne, może do kompletu odzieży zimowej dla pracowników dołączyć także szaliki
Co w przypadku pracowników wykonujących swoje zadania na zewnątrz? W tym przypadku powinniśmy zastosować nieco bardziej ogólny przepis w postaci §45 ust. 4
Stanowiska pracy znajdujące się na zewnątrz pomieszczeń powinny być tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy byli chronieni przed zagrożeniami związanymi w szczególności:
1) z warunkami atmosferycznymi, w tym opadami, niską lub wysoką temperaturą, silnym wiatrem i spadającymi przedmiotami;
2) ze szkodliwym dla zdrowia hałasem, jak również szkodliwymi gazami, parami lub pyłami.
W razie niebezpieczeństwa powinno być możliwe szybkie opuszczenie stanowisk pracy przez pracowników lub, w razie potrzeby, udzielenie im szybkiej pomocy.
To oczywiście nie koniec. Pracodawca jest też zobowiązany do zapewnienia pracownikom specjalnego pomieszczenia, w którym będą mogli się schronić przed chłodem. Obowiązek ten wynika z §44 załącznika nr 3 do rozporządzenia w sprawie ogólnych warunków BHP.
1. Przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsc pracy pomieszczenia umożliwiające im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży. Pomieszczenia te powinny być zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków.
2. W pomieszczeniach do ogrzewania się pracowników powinna być zapewniona temperatura co najmniej 16 °C (289 K), a na każdego pracownika najliczniejszej zmiany powinno przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni, przy czym całkowita powierzchnia pomieszczenia nie może być mniejsza niż 8 m2.
3. W razie gdy ze względu na rodzaje prac wykonywanych na otwartej przestrzeni w okresie zimowym nie jest możliwe zapewnienie pomieszczeń, o których mowa w ust. 1, należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio urządzone źródła ciepła, przy zachowaniu wymagań ochrony przeciwpożarowej.
Jak się łatwo domyślić, pracowników narażonych na niskie temperatury należy także wyposażyć w odzież ochronną. Chodzi przede wszystkim o pracujących na otwartej przestrzeni oraz w pomieszczeniach o bardzo niskiej temperaturze, jak na przykład chłodnie. Propozycje stosownego ubrania roboczego znajdziemy w tabeli w załączniku nr 2 w części dotyczącej zagrożeń termicznych. Co do zasady będą to ocieplane buty, rękawiczki oraz odzież ochronna chroniąca przed niską temperaturą. Jej elementem może być nie tylko kurtka zimowa, ale także firmowy szalik. W tym przypadku liczy się rezultat. Przepisy zostawiają pracodawcom dużą dozę swobody.
Niskie temperatury to także konieczność zapewnienia pracownikom posiłków i gorących napojów
Nieco inaczej jest w przypadku posiłków profilaktycznych, które mogą przysługiwać pracującym w warunkach niskiej temperatury. Dlaczego napisałem "mogą przysługiwać"? Obowiązujące przepisy nie należą do przesadnie równościowych, czy czytelnych. Z jakiegoś powodu autorzy rozporządzenia w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów korzystają z trudnego do zmierzenia kryterium efektywnego wydatku energetycznego organizmu, zamiast zadowolić się po prostu określoną temperaturą.
Zgodnie z §3 tego rozporządzenia, pracodawca musi zapewnić darmowe posiłki zawsze wtedy, gdy tenże efektywny wydatek energetyczny wynosi w ciągu jednej zmiany powyżej 2000 kcal (8375 kJ) u mężczyzn i powyżej 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet. Jeżeli jednak temperatura miejsca wykonywania pracy spada do 10 °C, to progi te spadają do poziomu 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet. Te same progi stosujemy, jeśli mamy do czynienia z pracą na otwartej przestrzeni w okresie zimowym od 1 listopada do 31 marca. Faktyczna temperatura nie ma tutaj znaczenia.
Co w przypadku napojów dla pracowników? Powinny one być gorące. Nie muszą za to zawierać soli mineralnych i witamin, które są wymagane jedynie w przypadku upałów. Przysługują w trzech interesujących nas przypadkach wskazanych w §4 rozporządzenia:
[...]
2) w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,
3) przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10oC lub powyżej 25oC,
4) przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,
[...]
Wbrew pozorom, obowiązki pracodawcy przy niskich temperaturach mają bardzo duże znaczenie praktyczne. Pracownik może bowiem odmówić wykonywania pracy właśnie wtedy, gdy doszło do złamania zasad BHP, a warunki pracy stwarzają zagrożenie dla jego życia lub zdrowia, lub dla innych osób. Nie da się ukryć, że narażenie na zimno w pracy takie zagrożenie stanowi.
