Nie każdy pracownik ma zagwarantowaną odprawę pieniężną po odejściu z zakładu pracy. Kodeks pracy nie reguluje na przykład sytuacji, gdy pracownik zdecyduje się na opuszczenie firmy i sam złoży wypowiedzenie. W takiej sytuacji odprawa pieniężna to wyłącznie dobra wola pracodawcy.

Kodeks nie przewiduje też odprawy dla pracownika zwolnionego przez pracodawcę; jedyne odprawy uwzględnione w ustawie to odprawa pośmiertna i odprawa rentowo-emerytalna. Na szczęście jednak nie oznacza to, że odprawa pieniężna po zwolnieniu w ogóle nie przysługuje pracownikowi wyrzuconemu z pracy. Tę kwestię precyzuje ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników z marca 2003 roku.

Co musi się zatem zdarzyć, by pracodawca był zobowiązany do wypłaty odprawy pieniężnej? Po pierwsze - taki obowiązek dotyczy tylko firm, w których zatrudnia się co najmniej 20 pracowników. Tym samym osoby pracujące w mniejszych firmach nie mogą liczyć na odprawę wynikającą z przepisów prawa. Należy też zaznaczyć, że konieczne jest posiadanie statusu pracownika, czyli bycie zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Nie jest natomiast istotne, czy jest to umowa na czas określony czy nieokreślony.

Oprócz wyżej wymienionych warunków odprawa pieniężna po zwolnieniu przysługuje pracownikowi, jeżeli pracodawca wręczył mu wypowiedzenie umowy, a przyczyna tego zwolnienia leży po stronie pracodawcy, a nie pracownika. Podobnie jest w przypadku rozwiązaniu umowy o pracę za porozumieniem stron. To bardzo istotny warunek. Jeśli bowiem pracownik zostanie zwolniony np. ze względu na dopuszczanie się nieustannych zaniedbań w wykonywaniu powierzonych obowiązków, pracodawca nie musi przyznawać mu odprawy. Odprawa pieniężna po zwolnieniu może natomiast przysługiwać pracownikowi np. w momencie, gdy pracodawca ze względu na problemy finansowe zdecydował się na redukcję etatów.

Co ważne, odprawa pieniężna przysługuje też tym pracownikom, którym pracodawca wypowiedział dotychczasowe warunki pracy lub wysokość wynagrodzenia, a pracownik nie zdecydował się na zawarcie nowej umowy.

Odprawa pieniężna po zwolnieniu funkcjonuje oczywiście również w przypadku zwolnień grupowych. Warto jednak pamiętać, że nawet jeśli pracodawca wypowie umowę tylko jednemu pracownikowi, to po spełnieniu wymienionych wyżej warunków odprawa pieniężna nadal przysługuje.

Nie wszyscy zwolnieni wiedzą, że mogła przysługiwać im odprawa pieniężna po zwolnieniu. Co zrobić w takiej sytuacji? Dobra wiadomość jest taka, że jeżeli od ustania stosunku pracy nie minęły więcej niż 3 lata, to pracownik może starać się o jej przyznanie. Przedawnienie następuje dopiero po okresie 3 lat.