Pochówki, czy utrzymywanie grobów na cmentarzach są coraz droższe. Dlatego dobrą informacją jest fakt, że dodatkowa opłata za grób może być nielegalna, a więc samorządy nie mają prawa ich pobierać. Tak przynajmniej wynika z październikowego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie.
Gmina chciała wyciągnąć z cmentarza więcej kasy
22 lutego 2023 roku Rada Miasta Olsztyna podjęła uchwałę dotyczącą opłat za korzystanie z cmentarzy komunalnych oraz usługi w miejskich domach pogrzebowych. Radni zadecydowali, że osoby utrzymujące groby zmarłych bliskich będą musiały zapłacić więcej. Nietrudno się domyślić, że nie spodobało się to mieszkańcom.
Na uchwałę rady wpłynęła więc skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie. Skarżącym nie spodobała się konieczność uiszczania dodatkowych opłat za korzystanie z nekropolii – takich jak opłaty za korzystanie z murowanego grobu i opłaty za dochowanie zwłok do grobu, przeznaczonego na pogrzebanie więcej niż jednej osoby. Zgodnie z ustawą o cmentarzach gmina ma bowiem prawo pobierania tylko i wyłącznie opłaty związane z pochowaniem zwłok (które dają gwarancję, że przez 20 lat w grobie nie można pochować kolejnej osoby).
Problem zaczął się w momencie, gdy jeden z mieszkańców gminy po wizycie na cmentarzu dowiedział się, że musi uiścić dodatkową opłatę za grób. Grób był czteromiejscowy, jednak zdaniem urzędników należało go traktować jako dwa groby dwumiejscowe, tak więc konieczne było uiszczenie dodatkowej opłaty za kolejne 20-letnie okresy. To kuriozum skończyło się w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie.
Opłata za grób może być nielegalna – potwierdził to sąd administracyjny
Chociaż Gmina Olsztyn usiłowała bronić podjętej przez Radę Miasta uchwały, Wojewódzki Sąd Administracyjny (sygn. akt. II SA/Ol 621/24) przychylił się do stanowiska skarżących i stwierdził nieważność zaskarżonego aktu prawa miejscowego. Jak uzasadniał skład sędziowski:
W ustawie o cmentarzach ustawodawca dopuszcza możliwość pobierania opłat za korzystanie z cmentarzy komunalnych wyłącznie w postaci opłat za pochowanie zwłok oraz odpowiadającej tym opłatom, opłaty za zastrzeżenie przeciw ponownemu użyciu grobu po upływie 20 lat. Sam charakter tego świadczenia jest związany ze złożeniem i pochowaniem ludzkich zwłok (art. 7 ust. 2 ustawy o cmentarzach). Opłaty za miejsce, za okres 20 lat i za każde kolejne przedłużenie opłaty na 20 lat, można zakwalifikować jako opłaty za usługi administratora cmentarza, polegające na udostępnienie miejsca pod grób i te opłaty bezspornie związane są z pochowaniem zmarłych. Organ gminy może zatem ustalić tylko takie opłaty, które są związane z pochowaniem zwłok, a nie jakiekolwiek opłaty związane z prowadzeniem cmentarza, czy też za każde dochowanie do grobu już opłaconego na wskazany okres 20 lat. Przedmiotem uchwały w sprawie stawek opłat za usługi na terenie cmentarzy nie mogą być zatem opłaty za wjazd na cmentarz i korzystanie z cmentarza.
Nie możemy na cmentarzu ponosić dodatkowych kosztów
Krótko mówiąc, zdaniem WSA w Olsztynie (a także innych sądów administracyjnych, gdyż podobne orzeczenia zapadały również w NSA) z opłaconego grobu, który jest przeznaczony do pochowania większej liczby zwłok, można korzystać bez ograniczeń. Gmina może bowiem ustalić tylko i wyłącznie opłaty związane z pochowaniem zwłok, nie zaś opłaty eksploatacyjne, czy przewidujące dodatkowe koszty za dochowanie zwłok do grobu wcześniej opłaconego na 20 lat.
Zgodnie z prawem miejsca pochówku opłaca się raz na etapie ich tworzenia (czyli najczęściej w momencie, gdy dokonuje się pochówku) i są one objęte wieczystą ochroną. Ochrona ta polega na tym, że miejsce na cmentarzu wykupuje się na 20 lat, w tym czasie nie można w tym miejscu dokonać kolejnego pochówku. Po 20 latach można pochować tam kolejne zwłoki, chyba że ktoś zgłosi zastrzeżenie i uiści opłatę na kolejnych 20 lat. W przypadku mogił, w których można pochować więcej ciał, o dochowaniu zwłok na „wolne” miejsce decyduje osoba, która uiściła pierwotną opłatę. W tym momencie gmina nie powinna pobierać za to dodatkowych opłat.
Wysokie koszty utrzymania cmentarzy zmorą gmin
Opłata za grób dotyczy zatem tylko utworzenia mogiły i już na tym etapie samorządy różnicują kwoty. Przykładowo opłata za grób murowany jest dużo wyższa niż za grób ziemny, zaś mogiły wieloosobowe są droższe niż te, w których można pochować tylko jedne zwłoki. Zdaniem samorządowców z Olsztyna jednak te opłaty nie pozwalają na utrzymanie nekropolii.
Olsztyński samorząd powoływał się na konieczność pobierania opłaty za użytkowanie grobu murowanego ze względu na fakt, że groby murowane są większe i bardziej dekorowane. A dekoracje stanowią odpad, który należy wywozić, co pochłania ogromne środki finansowe. W dobie rosnących kosztów utrzymania cmentarzy (poza wywozem odpadów to koszty administracyjne, podatki, utrzymanie alejek i terenów zielonych, czy grodzenie) zdaniem samorządowców, użytkownicy grobów powinni ponosić dodatkowe opłaty.
Wojewódzki Sąd Administracyjny jednak się z tym nie zgodził. Jedyne opłaty, jakie powinniśmy ponosić w związku z utrzymaniem cmentarza, to koszt utworzenia mogiły (a więc pierwszego pochówku), co wiąże się z wniesieniem opłaty na 20 lat i ewentualne opłaty prolongacyjne. Wszystkie inne koszty, w tym za użytkowanie grobów, są niezgodne z obowiązującym prawem.
