Praktycznie każda służba mundurowa w Polsce może używać pałek. Po prostu nie każda korzysta z tego uprawnienia
Przedstawiciele chyba każdej opcji politycznej mieli w ciągu ostatniej dekady przynajmniej jedną sytuację, w której reprezentanci wrogiego stronnictwa robili jakieś zamieszanie. Dobrym przykładem może być ostatnia przepychanka pod Sejmem. Z pewnością znajdą się osoby, które zastanawiały się, dlaczego Straż Marszałkowska nie użyła służbowych pałek. W końcu każdy normalny obywatel w takiej sytuacji ryzykowałby użycie przeciwko niemu jakichś środków przymus bezpośredniego.
Odpowiedzi na tak zadane pytanie jest kilka. Można by na przykład argumentować, że nie mieliśmy przecież do czynienia z normalnymi obywatelami tylko z posłami. Przede wszystkim jednak służbowa pałka po prostu nie jest elementem wyposażenia, który funkcjonariusze Straży Marszałkowskiej mają w zwyczaju nosić przy sobie. Nie oznacza to jednak, że nie ma ona prawa z niego korzystać. Praktycznie każda służba mundurowa w Polsce może wykorzystywać pałki służbowe. Trzeba przyznać, że jest ich całkiem sporo.
Nie dziwi nas widok policjantów czy strażników miejskich ze służbowymi pałkami, nie wspominając o służbach specjalnych. Może z nich korzystać między innymi także Straż Leśna, Służba Ochrony Kolei, Inspekcja Transportu Drogowego, Państwowa Straż Rybacka, Państwowa Straż Łowiecka, oraz oczywiście Straż Marszałkowska.
Sprawdź polecane oferty
RRSO 21,36%
Kiedy właściwie pałka służbowa może zostać użyta przeciwko obywatelowi? Środki przymusu bezpośredniego stanowią jeden z bardziej brutalnych przejawów ingerencji państwa w prawa i wolności obywateli. Taka ich już natura. Dlatego właśnie ich stosowanie jest dość skrupulatnie reglamentowane przepisami prawa. Podstawowe zasady określa właśnie przywołana wyżej ustawa o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej w art. 19 ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broń palnej.
Nie wolno bić pałką służbową kogoś, kto stawia jedynie bierny opór funkcjonariuszowi
Pierwszy ustęp tego przepisu odsyła nas nieco wyżej: "Pałki służbowej można użyć lub wykorzystać ją w przypadkach, o których mowa w art. 11 pkt 1-11) i 13).". Co kryje się za poszczególnymi punktami? Środków przymusu bezpośredniego można użyć albo wykorzystać wówczas, gdy przychodzi do:
1) wyegzekwowania wymaganego prawem zachowania zgodnie z wydanym przez uprawnionego poleceniem;
2) odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność uprawnionego lub innej osoby;
3) przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do zamachu na życie, zdrowie lub wolność uprawnionego lub innej osoby;
4) przeciwdziałania naruszeniu porządku lub bezpieczeństwa publicznego;
5) przeciwdziałania bezpośredniemu zamachowi na ochraniane przez uprawnionego obszary, obiekty lub urządzenia;
6) ochrony porządku lub bezpieczeństwa na obszarach lub w obiektach chronionych przez uprawnionego;
7) przeciwdziałania zamachowi na nienaruszalność granicy państwowej w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej;
8) przeciwdziałania niszczeniu mienia;
9) zapewnienia bezpieczeństwa konwoju lub doprowadzenia;
10) ujęcia osoby, udaremnienia jej ucieczki lub pościgu za tą osobą;
11) zatrzymania osoby, udaremnienia jej ucieczki lub pościgu za tą osobą;
12) pokonania biernego oporu;
13) pokonania czynnego oporu;
14) przeciwdziałania czynnościom zmierzającym do autoagresji.
Łatwo dostrzec, że ustawodawca wykluczył stosowanie pałki służbowej przez funkcjonariuszy dowolnej formacji wówczas, gdy mamy do czynienia z jedynie biernym oporem. Jeśli dana osoba po prostu odmawia współpracy i zmusza policjantów do, na przykład, siłowego jej usunięcia z danego miejsca, to nie można jej "na zachętę" przywalić pałką.
Kolejne ograniczenia ustawowe znajdziemy w samym art. 19. Pałki nie stosuje się wobec osób, które już zostały skrępowane. Dotyczy to skutych kajdankami, ubranych w kaftan bezpieczeństwa albo pas zabezpieczający oraz złapanych w siatkę zabezpieczającą. Przyłożyć służbową pałką nie wolno także osobom, które wcześniej skutecznie porażono paralizatorem. W obydwu przypadkach istnieje ważny wyjątek w postaci stosowania pałki jako dźwigni transportowej.
Policyjna pałka służbowa ma cztery odmiany, do których należy także pałka teleskopowa
Następny zakaz obejmuje uderzanie głowę, szyję, brzuch i nieumięśnione oraz szczególnie wrażliwe części ciała. Można to jednak zrobić wówczas, gdy zachodzi konieczność ochrony życia lub zdrowia funkcjonariusza albo innych osób.
Warto pamiętać, że to poszczególne ustawy decydują o tym, czy dana formacja może w ogóle wykorzystywać pałki służbowe. Decydujące jest uwzględnienie wprost tego konkretnego środka poprzez odesłanie do art. 12 ust. 1 pkt 7) ustawy o środkach przymusu bezpośredniego, gdzie pałka służbowa jest wymieniona na liście dozwolonych środków przymusu bezpośredniego. W przypadku policji będzie to art. 16 ust. 1 ustawy o policji. Dla Straży Leśnej podstawę prawną stanowi art. 47 ust. 3 ustawy o lasach.
Wewnętrzne regulacje poszczególnych służb mundurowych mogą się od siebie nieco różnić w kwestii praktycznego wykorzystywania służbowych pałek przez funkcjonariuszy. Czym jednak właściwie jest pałka służbowa? Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 2014 r. w sprawie uzbrojenia Policji przynosi nam odpowiedź na to pytanie. Możemy wyróżnić cztery podstawowe typy tej broni: pałki zwykłe, wielofunkcyjne, teleskopowe i szturmowe.
Zwykła pałka to zasadniczo prosty gumowy walec. Pałki szturmowe są od nich zauważalnie dłuższe i sztywniejsze. Pałka wielofunkcyjna, znana także jako "tonfa" to sprzęt z poprzecznym uchwytem z boku. Pałki teleskopowe to broń składana. Obecnie kojarzą się głównie z użyciem przez cywilów, co jest w Polsce legalne.
Niekiedy przychodzą także na myśl przypadki bicia nimi uczestników różnych politycznych zgromadzeń, od protestów aborcyjnych po Marsze Niepodległości. Przynajmniej w jednym przypadku wiemy, że pałki teleskopowej użył nieumundurowany policjant. Być może stąd bierze się zła sława tego konkretnego elementu policyjnego wyposażenia.
