Przepisy dotyczące rękojmi za wady nakładają na sprzedawcę konkretne obowiązki. W razie niezgodności towaru z umową musi on naprawić produkt, wymienić na nowy, obniżyć cenę albo nawet odstąpić od umowy. Przy ocenie zgodności towaru z umową znaczenie mają przede wszystkim zapewnienia sprzedawcy. Czasami będzie on jednak odpowiadał także za obietnice, których sam nie składał. Chodzi tu o tzw. publiczne zapewnienie, które pociąga za sobą odpowiedzialność sprzedawcy za deklaracje złożone np. w reklamach telewizyjnych.
Kiedy kupiona rzecz ma wady fizyczne?
Konsumenta nie można pozbawić prawa do skorzystania z rękojmi. Jeśli więc rzecz ma wady, może żądać ich usunięcia, np. poprzez naprawę czy wymianę produktu na nowy. W przeciwieństwie do sytuacji gdy korzysta z gwarancji, powołując się na rękojmię, zawsze będzie zgłaszał się bezpośrednio do sprzedawcy. Ten nie może natomiast odesłać konsumenta np. do producenta, jeśli to z jego winy powstała wada.
To właśnie sprzedawca odpowiada więc za zgodność towaru z umową. Na swój koszt musi więc usunąć ewentualne wady. Art. 5761 wprowadza wprawdzie roszczenie zwrotne sprzedawcy. W dalszej kolejności może on więc skontaktować się z producentem czy dystrybutorem i żądać od niego zwrotu poniesionych wydatków. Początkowo jednak to zawsze sam sprzedawca poniesie koszty z tytułu rękojmi. Art. 5561 Kodeksu cywilnego precyzuje przy tym, kiedy można mówić o wadach fizycznych. Będzie to w szczególności:
- brak właściwości, które rzecz danego rodzaju powinna mieć ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
- brak właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
- nienadawanie się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
- wydanie rzeczy w stanie niezupełnym.
Publiczne zapewnienie a odpowiedzialność sprzedawcy za wady
W przypadku, gdy kupującym jest konsument, Kodeks cywilny wprowadza dodatkową ochronę. Zgodnie z § 2 wspomnianego wcześniej przepisu znaczenie mają nie tylko same zapewnienia prowadzącego sklep co do istnienia konkretnych właściwości. Również tzw. publiczne zapewnienia pociągają za sobą odpowiedzialność sprzedawcy za wady.
Oznacza to, że nawet gdy to producent czy inna osoba wprowadzająca rzecz do obrotu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zapewnia, że produkt posiada konkretne właściwości, ich brak będzie się wiązał z odpowiedzialnością sprzedawcy. Mowa tu przede wszystkim o różnego rodzaju reklamach i komunikatach. Jeśli np. producent przekonuje w nich o 20-letniej trwałości czy 100 latach niezawodności, konsument ma prawo oczekiwać, że te zapewnienia są zgodne z rzeczywistością. Jeśli na podstawie takiej reklamy podejmie decyzję o zakupie, a potem okaże się, że publiczne zapewnienia mijają się z prawdę, będzie to rodzić odpowiedzialność sprzedawcy za wadliwy towar. I to nawet, jeśli ten w swojej ofercie na stronie internetowej pominął niezgodne z prawdą zapewnienia producenta.
Czasami sprzedawca może zwolnić się z odpowiedzialności
Przepis, zgodnie z którym publiczne zapewnienia zawsze pociągają za sobą odpowiedzialność sprzedawcy za wady produktu, byłby jednak dla niego bardzo niekorzystny. W praktyce producent mógłby bowiem składać wiele fałszywych obietnic, które zawsze wiązałyby się z odpowiedzialnością po stronie sprzedawcy. Z tego powodu kolejne przepisy Kodeksu cywilnego wprowadzają tu pewne ograniczenia.
Sprzedawca może się zwolnić z odpowiedzialności z tytułu rękojmi związanej z publicznymi zapewnieniami. Będzie tak w sytuacji, gdy tych zapewnień nie znał ani, oceniając rozsądnie, nie mógł znać. W praktyce jednak skuteczne powołanie się na tę okoliczność może się okazać problematyczne.
Swoją odpowiedzialność sprzedawca może jednak wyłączyć jeszcze w dwóch innych przypadkach. Pierwszy z nich dotyczy sytuacji, gdy zapewnienie publiczne nie mogło mieć wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy. W takiej sytuacji pod uwagę bierze się obiektywne okoliczności, a więc te wynikające z treści zapewnienia, charakteru produktu i perspektywy tzw. „przeciętnego kupującego”.
Podobnie publiczne zapewnienia nie będą wpływać na odpowiedzialność sprzedawcy za wady produktu, jeśli ten przed zawarciem umowy poinformuje konsumenta, że nie są one prawdziwe. Może to zrobić poprzez bezpośredni kontakt z konsumentem, ale równie dobrze także wskazać na swojej stronie internetowej, że dana rzecz nie posiada konkretnych cech. O ile takie oświadczenie będzie mieć charakter publiczny, konsument nie będzie mógł powołać się na rękojmię z tytułu publicznych zapewnień.
