Są sytuacje, w których z różnych względów należy dla danej osoby ustanowić opiekę. Dotyczy to przede wszystkim osób ubezwłasnowolnionych całkowicie, a także w określonych przypadkach – małoletnich. Funkcja opiekuna nie należy do prostych, przez co dla chętnych jej podjęcia, przewidziano możliwość otrzymania stosownego wynagrodzenia.
Zadania opiekuna
Opiekuna ustanawia sąd opiekuńczy, który jednocześnie sprawuje nadzór nad sprawowaną opieką. Swoje obowiązki opiekun powinien zacząć wykonywać niezwłocznie, po złożeniu przyrzeczenia przed sądem opiekuńczym. W ramach swoich zadań sprawuje on pieczę nad osobą pozostającą pod opieką i jej majątkiem. Wszelkie zaś czynności opiekun powinien wykonywać z należytą starannością, biorąc pod uwagę przede wszystkim dobro osoby pozostającej pod opieką. Trudno o wskazanie zamkniętego katalogu zadań opiekuna. Przyjmuje się jednak, że opiekun powinien przede wszystkim przyczyniać się do zaspokajania potrzeb życiowych podopiecznego. Zapewniać mu opiekę i bezpieczeństwo oraz dbać o jego rozwój osobisty i społeczny. Opiekun powinien także reprezentować podopiecznego i jego interesy oraz zarządzać i chronić jego majątek.
Wynagrodzenie opiekuna
Z uwagi na zakres obowiązków, opiekunowi może zostać przyznane wynagrodzenie w formie jednorazowej albo okresowej. Co istotne, przyznawane jest ono tylko na wniosek. Aby więc otrzymać wynagrodzenie za sprawowaną opiekę, opiekun musi wystąpić z odpowiednim wnioskiem. Wynagrodzenie przyznaje sąd opiekuńczy, a zatem to do niego należy kierować wniosek o jego przyznanie. Podczas jego rozpatrywania, sąd opiekuńczy analizuje całokształt sytuacji i nie jest związany żądaniem opiekuna. Powyższe przesądza o tym, że wynagrodzenie nie zawsze zostanie przyznane. Nie przysługuje ono bowiem w trzech przypadkach określonych w art. 162 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
- nakład pracy opiekuna jest nieznaczny;
- sprawowanie opieki jest związane z pełnieniem funkcji rodziny zastępczej;
- sprawowanie opieki czyni zadość zasadom współżycia społecznego.
Samo wynagrodzenie opiekuna wypłacane jest co do zasady z dochodów lub z majątku podopiecznego. W przypadku jednak, gdy podopieczny nie posiada odpowiednich dochodów lub majątku, to wynagrodzenie to wypłacane jest ze środków publicznych. Jego wypłata następuje zgodnie z art. 53a ustawy o pomocy społecznej.
Wynagrodzenie za sprawowanie opieki wypłaca się w wysokości ustalonej przez sąd. Wynagrodzenie to obliczone w stosunku miesięcznym nie może przekraczać 1/10 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres poprzedzający dzień przyznania wynagrodzenia.
Wskazany powyżej przepis reguluje maksymalną miesięczną wysokość wynagrodzenia. Niemniej jednak za każdym razem, to sąd opiekuńczy ustala konkretną kwotę mieszczącą się w ustawowym maksimum. Wypłata wynagrodzenia za sprawowanie opieki należy do zadań zleconych gminy i w praktyce realizowana jest przez ośrodki pomocy społecznej. Przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego i wydanie decyzji nie jest jednak wymagane, gdyż podstawą do wypłaty wynagrodzenia jest orzeczenie sądu.
