W przypadku niektórych kwestii związanych z prawem spadkowym, duże znaczenie ma szybkie działanie, a właściwie – wykonanie danych czynności w określonym czasie. W przeciwnym razie nie odniosą one skutku. Właśnie dlatego terminy w prawie spadkowym mają tak duże znaczenie.
1. Prawo do zachowku
Warto zacząć od kwestii budzącej zwykle szczególnie dużo emocji, czyli zachowku. Prawo do niego mają takie osoby jak małżonek zmarłego, zstępni, a w niektórych przypadkach także rodzice (pod warunkiem, że gdyby w grę wchodziło dziedziczenie ustawowe, znajdowaliby się w kręgu spadkobierców).
Prawo do zachowku jest przy tym prawem, a nie obowiązkiem, co oznacza, że od uprawnionego wymaga się aktywnego działania. Musi więc wezwać do zapłaty zobowiązane do tego osoby. Co więcej – jest tu ograniczony terminem. Wynosi on 5 lat od momentu otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) lub od otwarcia i ogłoszenia testamentu. Co ważne, samo wezwanie do zapłaty nie przerywa biegu przedawnienia, w przeciwieństwie np. do zawezwania do próby ugodowej czy wniesienia pozwu.
2. Podważenie testamentu
Dwa ważne terminy w prawie spadkowym wiążą się także z samym testamentem. Zdarza się, że spadkodawca spisał swoją ostatnią wolę, ale zachodzi jeden z przypadków, kiedy testament jest nieważny. I tutaj spadkobiercy (czy inne osoby zainteresowane unieważnieniem ostatniej woli) nie mogą czekać w nieskończoność. Na działanie mają tylko 3 lata od dowiedzenia się o przyczynie nieważności. Jednocześnie nie może to nastąpić później niż 10 lat od śmierci spadkodawcy.
3. Przyjęcie spadku i zgłoszenie jego nabycia
Spadkobierca ma też 6 miesięcy na przyjęcie lub odrzucenie spadku. Termin ten liczy się od momentu, w którym dana osoba dowiedziała się o tytule swojego powołania (w praktyce zwykle od śmierci spadkodawcy). Jeśli termin upłynie, a spadkobierca nie złoży oświadczenia, nabędzie spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
6-miesięczny termin obowiązuje także, jeśli chodzi o zgłoszenie spadku w celu uniknięcia zapłaty podatku. Z takiego zwolnienia mogą skorzystać tylko konkretne osoby, tj. małżonek, zstępni, rodzice, dziadkowie, pasierb, pasierbica, rodzeństwo, ojczym i macocha. Aby jednak nie płacić podatku, muszą dopilnować terminu i dokonać zgłoszenia w ciągu 6 miesięcy od momentu uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub od zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.
4. Stwierdzenie niegodności dziedziczenia
Zdarzają się też przypadki, gdy spadkobierca czy uprawniony do zachowku nie został wydziedziczony, ale i tak zachodzą powody, by odsunąć go od majątku. W takim przypadku można wnosić, by sąd stwierdził niegodność dziedziczenia. Tutaj jednak również obowiązują konkretne terminy. Z takim żądaniem można wystąpić w ciągu roku od momentu dowiedzenia się o przyczynie niegodności, jednak nie później niż przed upływem 3 lat od otwarcia spadku.
5. Odsunięcie małżonka od spadku
Przepisy przewidują też sytuację, kiedy małżonek nie dziedziczy, mimo że nie odrzucił spadku, nie zawarł umowy o zrzeczenie się dziedziczenia i nie został pozbawiony prawa do zachowku. Chodzi tu o przypadek, kiedy jeszcze przed śmiercią spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu czy separacji z winy żyjącego męża czy żony. Oczywiście to tylko pod warunkiem, że żądanie było uzasadnione.
W takim przypadku sąd może wyłączyć małżonka od dziedziczenia. Znów jednak obowiązuje czasowe ograniczenie. Termin na wytoczenie powództwa wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, przy czym maksymalnie rok od tego zdarzenia.
Inne ważne terminy w prawie spadkowym
Oprócz wyżej wymienionych przykładów warto wspomnieć też inne terminy obowiązujące w prawie spadkowym. Chodzi tu o takie przypadki jak termin:
- ważności testamentu szczególnego – traci on moc z upływem 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały sporządzenie go w takiej formie (chyba że spadkodawca wcześniej zmarł)
- przedawnienia roszczenia z tytułu zapisu – 5 lat od dnia jego wymagalności
- roszczenia o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń – 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu,
- na uznanie bezskuteczności odrzucenia spadku, jeśli prowadziło to do pokrzywdzenia wierzycieli – 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się o odrzuceniu spadku, lecz nie później niż w ciągu 3 lat od tego zdarzenia.
- na korzystanie z mieszkania zmarłego przez małżonka i inne osoby bliskie mieszkające z nim do dnia jego śmierci – 3 miesiące od otwarcia spadku.
