Zachowek to mechanizm prawa spadkowego, który ma na celu ochronę najbliższych krewnych zmarłego przed całkowitym pominięciem ich w testamencie lub uszczupleniem ich udziału w spadku na rzecz innych osób. Problematyczne mogą być sytuacje, w których zmarły za życia podarował część swojego majątku. W takich przypadkach darowizny są uwzględniane w procesie obliczania zachowku. Jak przebiega ten proces i co warto wiedzieć?
Darowizny w obliczaniu zachowku
Jak powszechnie wiadomo, zachowek przysługuje małżonkowi, zstępnym i wstępnym spadkodawcy. Mogą oni występować o 1/2 wartości spadku, jaki przypadłby im w przypadku dziedziczenia. W sytuacji, gdy są niezdolni do pracy lub są małoletni, zachowek wynosi dwie trzecie tego udziału. Podstawą obliczenia zachowku jest wartość pozostawionego majątku. Zaliczamy na nią nie tylko to, co fizycznie zostało i co prawnie należało w chwili śmierci do spadkodawcy, ale również to, co zostało przekazane innym osobom za życia spadkodawcy. Z tego powodu do tego zbioru zaliczamy również darowizny.
Wartość majątku możemy więc obliczyć w następujący sposób:
- Określenie czystej wartości spadku:
Od wartości całego majątku zmarłego odejmuje się długi spadkowe, takie jak kredyty, pożyczki czy koszty pogrzebu. - Dodanie darowizn:
Do czystej wartości spadku dolicza się darowizny przekazane przez zmarłego w przeszłości. Wyjątki obejmują drobne darowizny zwyczajowo przyjęte, np. prezenty urodzinowe, oraz darowizny sprzed więcej niż 10 lat na rzecz osób niebędących spadkobiercami ustawowymi.
Wartość takich darowizny ustala się na moment ich dokonania, ale bierze się pod uwagę ceny rynkowe z chwili otwarcia spadku. Należy oszacować, ile darowizna byłaby warta w chwili śmierci zmarłego, uwzględniając np. wzrost wartości nieruchomości.
Zachowek, gdy zmarły podarował majątek za życia
Jak widać powyżej, tak naprawdę wymogiem dochodzenia zachowku, wcale nie musi być pozostawienie majątku przez spadkodawcę. Jeżeli spadek jest pusty, czyli jeżeli spadkodawca rozdał wszystko, co miał za życia to również osobom pominiętym przysługuje prawo dochodzenia zachowku. Jedyną kwestią do ustalenia pozostaje jego wysokość. Takiego obliczenia dokonujemy na tych samych zasadach, na których obliczamy zachowek w przypadku pozostawienia testamentu i pominięcia spadkobiercy. De facto poprzez swoje decyzje o przekazaniu majątku w darowiźnie spadkodawca pominął spadkobiercę w jego prawach. Przysługują mu więc identyczne prawa, na takich samych zasadach. Podstawą, zamiast testamentu, są dokonane darowizny i ich wartość. Obliczenie takiego zachowku wymaga precyzyjnego ustalenia wartości majątku i darowizn, a osoby uprawnione do zachowku mogą żądać uzupełnienia go od obdarowanych.
