W Warszawie trwa strajk przedsiębiorców, na którego czele stał m.in. kandydat na urząd Prezydenta RP, Paweł Tanajno. Według przekazów medialnych, policja wszystkich protestujących – wraz z organizatorem – zatrzymała prewencyjnie. Co to oznacza?
Zatrzymanie prewencyjne
Protest, mimo faktu, że zatrzymano wszystkich – biorących udział w danym momencie – uczestników, dalej trwa. Do zgromadzonych dołączają posłowie, a także inni obywatele, już niekoniecznie przedsiębiorcy. Sytuacja jest dynamiczna, niewątpliwie precedensowa, a wielopłaszczyznowa analiza prawna sytuacji jest w zasadzie niemożliwa – m.in. z uwagi na wielość zachowań protestujących i policji, jak i fakt, że trudno uzyskać rzetelne informacje co do aktualnego stanu rzeczy.
Warto się jednak skupić na zdarzeniu, które już miało miejsce. W nocy z 7.05 na 8.05 pod Kancelarią Prezesa Rady Ministrów, jak informuje m.in. Polsat News, zatrzymano wszystkich zgromadzonych protestujących. Świadkowie zdarzenia, jak i media związane ze środowiskami strajkującymi mówią o aresztowaniu, jednak są to zupełnie dwie odrębne płaszczyzny.
Oficjalnie podaje się, że uczestników zdarzenia zatrzymano prewencyjnie. Czy to znaczy, że zrobili coś złego i czeka ich odpowiedzialność, na przykład karna?
Rodzaje zatrzymań
Zatrzymanie osoby jest jednym z uprawnień policji, stanowiącym legalne naruszenie konstytucyjnego prawa do wolności osobistej. Wynika z słynnego art. 15 ustawy o policji, ale – co bardzo istotne – wcale nie musi wiązać się z czynem zabronionym. Zatrzymanie można podzielić na:
- procesowe
- pozaprocesowe
Procesowe zatrzymanie osoby musi mieć związek z jakimś postępowaniem karnym, natomiast pozaprocesowe – niekoniecznie. Wśród zatrzymań pozaprocesowych wyróżnia się zatrzymania:
- penitencjarne
- administracyjne
- prewencyjne (zwane czasem porządkowym)
Pierwsze dotyczy zatrzymania osoby wobec której orzeczono obowiązek odbycia kary pozbawienia wolności, aresztu, bądź zastosowano środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, natomiast drugie bezpośrednio wiąże się z postępowaniem administracyjnym. Wobec osób biorących udział w strajku zastosowano trzeci „rodzaj”, czyli omawiane zatrzymanie prewencyjne.
Czym jest zatrzymanie prewencyjne?
Zatrzymanie prewencyjne wynika wprost z art. 15 ust. 3 ustawy o policji, który stanowi, że policjant ma prawo do
zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia
Co oznacza, że zatrzymanie prewencyjne nie musi być poprzedzone jakimś czynem bezprawnym. Wystarczy samo zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego, a także mienia, co w wypadku dynamicznego protestu pod KPRM oczywiście może mieć miejsce – abstrahując od jego słuszności. Policyjna doktryna wskazuje, by ten środek stosować w ostateczności, bowiem co do zasady wobec zatrzymanego nie zostaną przedstawione żadne zarzuty karne.
Warto zarazem przyjrzeć się przepisom, które regulują procedurę zatrzymania prewencyjnego.
Przebieg zatrzymania prewencyjnego
Przebieg zatrzymania prewencyjnego reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 lutego 2020 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów. Dokonując zatrzymania prewencyjnego funkcjonariusz m.in.:
podaje swój stopień, imię i nazwisko, w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych, przyczynę podjęcia czynności służbowych, a na żądanie osoby, wobec której jest prowadzona czynność, podaje podstawę prawną podjęcia tej czynności.
Dodatkowo co do zasady
- dokonuje sprawdzenia prewencyjnego, a w szczególności sprawdza, czy osoba zatrzymywana posiada przy sobie broń lub inne niebezpieczne przedmioty mogące służyć do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary lub przedmioty, których posiadanie jest zabronione […] oraz urządzenia telekomunikacyjne
- odbiera broń, przedmioty i urządzenia wskazane powyżej
- legitymuje osobę zatrzymywaną
- informuje osobę zatrzymywaną o zatrzymaniu oraz uprzedza o obowiązku podporządkowania się wydawanym poleceniom, a także o możliwości użycia środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej
- doprowadza osobę zatrzymaną do jednostki organizacyjnej Policji
Warto zaznaczyć, że urządzeniem telekomunikacyjnym jest m.in. telefon, który funkcjonariusz – podczas zatrzymania – odbiera. Osoba zatrzymana ma oczywiście szereg uprawnień, m.in. prawo do kontaktu z adwokatem, lekarzem, a także do wniesienia zażalenia na zatrzymanie.
Samo zatrzymanie prewencyjne nie może trwać dłużej niż 48 godzin, a także zakończyć się musi w momencie ustania przyczyny, dla której je zastosowano. Okres wydłuża się o 24, gdy zatrzymany trafił do dyspozycji sądu, na przykład w związku z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania – wówczas zatrzymanie staje się procesowym.
