Mieszkanie, samochód czy pieniądze na koncie bankowym – o te rzeczy po śmierci spadkodawcy zwykle toczą się największe spory. Nie są to jednak jedyne przedmioty wchodzące w skład spadku. Oprócz składników materialnych obejmuje on także liczne prawa, a czasem też obowiązki.
Czym w ogóle jest spadek?
Warto zacząć od początku, czyli od zdefiniowania samego pojęcia spadku. Najprościej rzecz ujmując, można powiedzieć, że jest to ogół praw i obowiązków majątkowych przechodzących z chwilą śmierci na spadkobierców w wyniku dziedziczenia. Niewątpliwie w skład spadku wchodzą aktywa i pasywa. Te pierwsze to składniki majątku, które powiększają wartość spadku, pasywa natomiast powodują, że ulega ona zmniejszeniu.
Aby uznać, że dana rzecz wchodzi w skład spadku, musi ona spełniać cztery cechy:
- Być prawem lub obowiązkiem o charakterze cywilnoprawnym
- Mieć charakter majątkowy
- Nie mieć ścisłego związku z osobą zmarłego
- Nie przechodzić na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
Warto zaznaczyć, że to, co wchodzi w skład spadku, to nie tylko przedmioty, ale także prawa. Do aktywów można więc zaliczyć oprócz oczywistych rzeczy takich jak nieruchomości, samochody czy pieniądze na przykład prawo do pobrania nadpłaty podatku czy autorskie prawa majątkowe. Wśród pasywów wymienić można natomiast nie tylko długi związane na przykład z niezapłaceniem umów, ale także zobowiązania podatkowe czy koszty pogrzebu spadkodawcy.
Charakter cywilnoprawny
Pojęcie praw i obowiązków o charakterze cywilnoprawnym należy rozumieć szeroko. Tym samym w skład spadku wchodzić będą nie tylko własność i prawa rzeczowe czy te wynikające ze zobowiązań. Przyjmuje się, że charakter cywilnoprawny mają także prawa wynikające z prawa pracy, prawa handlowego czy prawa własności intelektualnej. W skład spadku nie będą wchodzić natomiast prawa i obowiązki o charakterze publicznoprawnym, na przykład te wynikające z prawa administracyjnego.
Jak wygląda dziedziczenie długów wchodzących w skład spadku?
Zarówno jeśli chodzi o dziedziczenie ustawowe, jak i testamentowe, spadek oznacza nie tylko prawa, ale i obowiązki, w tym długi spadkowe. Zgodnie z przepisami każdy spadkobierca dziedziczy ułamek każdego przedmiotu, który wchodzi w skład spadku. W takiej samej części spadkobierca odpowiada także za spłatę długów pozostawionych po zmarłym. Jednocześnie jednak odpowiedzialność spadkobierców jest solidarna. Tym samym wierzyciel może domagać się zapłaty od jednego ze spadkobierców, kilku z nich lub wszystkich. Dopiero w dalszej kolejności ci mogą rozliczać się między sobą co do wysokości spłaty długu. Warto przy tym zaznaczyć, że dziedziczyć zarówno aktywów, jak i pasywów nie będą osoby, które zdecydowały się na zrzeczenie się dziedziczenia czy odrzucenie spadku.
Co nie wchodzi w skład spadku?
Czy to jednak oznacza, że każda rzecz czy prawo, jakie zostawił po sobie spadkodawca, podlega dziedziczeniu? Zdecydowanie nie. Kodeks cywilny wskazuje, co nie wchodzi w skład spadku.
Artykuł 922 § 2 stanowi, że:
Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
Przykładem praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego może być chociażby prawo dożywocia czy prawo do alimentów. Pod pojęciem praw z chwilą śmierci przechodzących na oznaczone osoby kryje się natomiast przykładowo służebność osobista, uprawnienie z umowy ubezpieczenia dla osoby uposażonej, uprawnienie wypłaty określonej sumy pieniężnej osobie najbliższej (dyspozycja na wypadek śmierci).
