Nie dalej jak kilka dni temu w sieci głośno było o pewnej sprawie. Pewna dziewczynka podczas spaceru z psem została zwyzywana przez 16-latka. Ojciec wraz z dwoma znajomymi pobili go w ramach zemsty i „wyrównania rachunków”. Dla wielu internautów postawienie mężczyźnie zarzutów jest sytuacją anormalną i bezprawną. Czy samosąd jest legalny?
We wstępie muszę oczywiście podkreślić, że wszelkiego rodzaju samosądy są nielegalne. Jest to bezprawie i jestem pewny ze niemal 100% czytelników jest tego zupełnie świadoma.
Oko za oko…
Czytając jednak komentarze internautów pod opisem wspomnianej sytuacji, a także w wielu innych, dojść można do zatrważających wniosków. W naszym kraju faktycznie istnieje grupa ludzi, którym wydaje się, że samosądy są legalne, bądź ich nielegalność oznacza panujące w kraju bezprawie.
Samodzielne wymierzanie sprawiedliwości dla części osób mieści się w ramach prawa naturalnego. Gwoli przypomnienia, prawem naturalnym jest zespół norm, które wynikają z rozumu lub wrodzonego poczucia sprawiedliwości. O istocie, znaczeniu i wpływie prawa naturalnego na prawo stanowione – również obecnie – możnaby stworzyć wiele publikacji, ale nie to jest przedmiotem tego wpisu.
Oczywiście prawo naturalne nie jest bezpośrednim źródłem obowiązującego prawa. Każdy postrzega pewne kwestie zupełnie inaczej. Wynika to z faktu, iż różni ludzie mają różne odczucia. Niektórzy są za zwiększeniem wszielkich kar, inni są bardziej liberalni. Są osoby, które za myślenie inne niż „jedyne słuszne” pozbawiali by życia, a co najmniej praw publicznych. Są Polacy, którzy złodziejom wymierzaliby karę śmierci, a inni taką karę wymierzaliby handlarzom narkotyków. W zdecydowanej większości takie postulaty wygłaszane są pod wpływem emocji. Jestem w stanie to zrozumieć, bo każdy, kto padł ofiarą przestępstwa, odczuwa niemal to samo – sprawcy należy się najsurowsza kara.
Z powyższych powodów ściganiem przestępstw zajmuje się państwo i jego „przedstawiciele”, gdyż zapewniają oni bezstronność i odcięcie się od emocjonalnych pobudek. Oczywiście i w tym zakresie występują nieprawidłowości, ale tylko taki sposób pozwala na sprawiedliwość.
Warto również wspomnieć, że nawet w kryzysowowych sytuacjach jak słynny lincz we Włodowie państwo nie uznaje samosądu za działanie legalne. Ułaskawienie skazanych przez Prezydenta RP nie wyłączyło ich winy, a jedynie spowodowało zawieszenie orzeczonej wcześniej kary pozbawienia wolności.
Czy samosąd jest legalny?
Czy samosąd jest legalny? Umiejętność zachowania spokoju i odpowiedniej kontroli emocji jest w gestii osób rozwiniętych i mądrych. Duża część społeczeństwa niestety nie jest w stanie (co wynika z braków w inteligencji emocjonalnej) spojrzeć na pewne kwestie szerzej. Niemożność ujrzenia wyższych celów, które z reguły nie są widoczne, powoduje ograniczanie się do czarnobiałego spojrzenia na świat, z naciskiem na swoje „ja”. Wydaje mi się, że właśnie z takich powodów pewne grono twierdzi, że samosąd powinien być legalny, a wszelkie organy państwa, ścigania lub sądy działają niesprawiedliwie, gdyż nie pozwalają na zaspokojenie swojego prywatnego poczucia sprawiedliwości.
Samodzielne wymierzenie sprawiedliwości, którego nie należy mylić z okolicznościami wyłączającymi przestępność czynu, jak obrona konieczna, czy stan wyższej konieczności, powoduje, że sami popełniamy przestępstwo. Próba dokonania samosądu dla oceny prawnokarnej nie ma aż tak istotnego znaczenia w kwestii winy, ale oczywiście może mieć wpływ na otrzymaną karę. Co istotne nawet, jeżeli sprawca jest święcie przekonany, że działa ponad prawem a jego cel uświęca środki.
