Przyszły rok z pewnością będzie przełomowy zarówno dla komorników, jak i dłużników. Wszystko za sprawą nowych ustaw komorniczych, które wchodzą w życie już za nieco ponad miesiąc. Jedną z większych nowości będzie obowiązkowe nagrywanie czynności komornika. Czy od stycznia każdy z nich będzie chodził z kamerą na głowie? Na czym polega ta największa rewolucja dla komorników sądowych?
Celowo używam określenia, że nagrywanie czynności komornika to największa rewolucja związana z reformą komorników. Co prawda ustawy komornicze 2018 zawierają zdecydowanie więcej nowości i są rewolucją w pełnym znaczeniu tego słowa. Dłużników jednak niezbyt interesują uprawnienia asesorów czy skomplikowanie systemu opłat egzekucyjnych. Nagrywanie czynności komornika z pewnością będzie zmianą najbardziej widoczną dla każdego. Wydaje się, że Ministerstwo Sprawiedliwości również wychodzi z podobnego założenia, widząc, jak często kwestia nagrywania jest eksponowana jako jedno z ważniejszych osiągnięć nowej ustawy.
Czy to oznacza, że komornik, niczym wielu sportowców, będzie chodził do pracy z kamerą przymocowaną do głowy, a potem umieszczał w ten sposób nagrane filmy na YouTube? Jakie czynności będą nagrywane? Czy dłużnik będzie mógł zabronić komornikowi nagrywania czynności? Kto będzie mógł oglądać nagrania?
Nagrywanie czynności komornika
Nagrywanie czynności komornika zostanie wprowadzone nowym artykułem 809 1. Ustawodawca zdecydował się na szczegółowe wymienienie poszczególnych rodzajów czynności. Mam jednak nieodparte wrażenie, że katalog składający się w sumie z 12 podpunktów można było zastąpić stwierdzeniem, że komornik nagrywa wszystkie swoje czynności odbywające się poza kancelarią. Z pewnością lista ewentualnych wyjątków byłaby krótsza niż wchodzący niedługo w życie przepis.
Art. 809 1
§ 1. Utrwalaniu za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk podlega przebieg następujących czynności egzekucyjnych dokonywanych przez komornika poza kancelarią:
1) z udziałem dłużnika zmierzające do ustalenia jego stanu majątkowego;
2) zajęcie ruchomości;
3) wykonanie postanowienia o oddaniu ruchomości pod dozór innej osobie niż dłużnik;
4) licytacja ruchomości z wyłączeniem licytacji elektronicznej;
5) licytacja nieruchomości, chyba że jej przebieg jest utrwalany w sposób określony w art. 972 § 2;
6) oględziny nieruchomości;
7) wprowadzenie w zarząd nieruchomości w trybie art. 933;
8) opróżnienie pomieszczeń z osób lub rzeczy;
9) wydanie ruchomości i nieruchomości;
10) wprowadzenie w posiadanie;
11) przymusowe otwarcie pomieszczenia;
12) przeszukanie mieszkania lub pomieszczenia gospodarczego dłużnika.
Jakby ta lista okazała się za krótka, ustawodawca wprowadził także możliwość złożenia wniosku o nagrywanie czynności na wniosek zainteresowanej tym strony.
Komornik utrwala przebieg czynności w trybie określonym w § 1, również gdy wniosek taki złoży co najmniej jedna ze stron postępowania.
W dużym uproszczeniu można zatem stwierdzić, że każdą czynność, która będzie się odbywała poza kancelarią, komornik będzie miał obowiązek nagrać.
Nagrywanie czynności komornika – co jeżeli dłużnik nie wyraża na to zgody?
Nagrywanie czynności za pomocą kamery od stycznia ma być obowiązkiem komornika. Zgodnie z intencjami ustawodawcy, ma to spowodować wzrost profesjonalizmu podejmowanych czynności, większą kulturę wszystkich obecnych stron oraz wzrost bezpieczeństwa zarówno komornika, jak i dłużników. Również wierzyciele będą mogli na własne oczy zobaczyć, że sformułowanie „nie stwierdzono ruchomości mogących stanowić przedmiot zajęcia” jest dość eufemistycznym określeniem na zastane warunki materialne. Niezależnie od intencji ustawodawcy, nagrywanie każdych czynności budzi uzasadnione obawy o granice prywatności nie tylko dłużników, ale również wszystkich obecnych osób podczas czynności. Dlatego zadecydowano, że pomimo tego, że nagrywanie czynności komornika jest obowiązkowe, to dłużnik… może w każdym momencie zażądać zaprzestania nagrywania. Mało tego – komornik na tak postawione żądanie ma obowiązek zaprzestać dalszego nagrywania swoich czynności.
§ 3 Komornik uprzedza osoby uczestniczące w czynności o utrwalaniu przebiegu czynności, o których mowa w § 1 i 2. Komornik przerywa utrwalanie przebiegu czynności w miejscu zamieszkania dłużnika lub osoby trzeciej, jeżeli dłużnik lub ta osoba sprzeciwiają się temu, o czym należy te osoby pouczyć (…).
Nie oznacza to jednak tego, że komornik przerywa swoje czynności. Będzie je dalej prowadził, ale już bez ich rejestrowania. To oczywiście może sprawić, że dłużnik zmieni zdanie i uzna, że komornik jednak powinien swoje czynności nagrywać. Oczywiście nowe prawo mu na to pozwoli.
§ 3 (…) Na żądanie osoby, która sprzeciwiła się utrwalaniu czynności, komornik podejmuje utrwalanie czynności na nowo, o czym należy te osoby pouczyć.
Łatwo sobie wyobrazić, w jaki prosty sposób dłużnik będzie mógł de facto sparaliżować czynności komornika. Wystarczy, że co pięć minut będzie zmieniał zdanie na temat nagrywania czynności. Komornik zatem, zamiast poszukiwać majątku i dokonywać jego zajęcia, będzie skupiony na spisywaniu protokołu i obsługi kamery. Ustawa w żaden sposób nie zapobiega nadużywaniu tego uprawnienia przez dłużnika.
Nagrywanie czynności komornika – co się dzieje z nagraniami?
Nagranie, które komornik będzie musiał zapisać na odpowiednim nośniku, staje się częścią akt. Niestety czytelnicy liczący na uruchomienie kanału na YouTube i umieszczanie tam najbardziej łakomych kąsków niczym nagrania z rejestratorów samochodowych będą rozczarowani. Nagrania czynności nie będą udostępniane na zewnątrz, a dłużnik i wierzyciel będzie mógł się z nimi zapoznać jedynie w kancelarii komornika, a na dodatek wyłącznie na sprzęcie, który on sam zapewni. Ma to zapobiegać ewentualnym wyciekom tych filmów na zewnątrz.
O tym, jak poważnie ustawodawca traktuje nowy obowiązek komorników, najlepiej świadczy fakt, że wciąż nie zostało uchwalone rozporządzenie określające wymagania techniczne dla kamer. Nowe prawo wchodzi w życie za półtora miesiąca, a komornicy wciąż nie wiedzą, w jaki sprzęt powinni się zaopatrzyć. Ustawa nie przewiduje żadnego okresu przejściowego, stanowiąc, że absolutnie wszystkie czynności komorników muszą być nagrywane od 1 stycznia 2019 roku. Niestety przez niedbałość ustawodawcy, komornicy nie będą mieli zbyt dużo czasu do nauki obsługi nowych sprzętów.
