Rozwód powoduje nie tylko rozwiązanie małżeństwa. Niesie za sobą także inne skutki – wpływa na kontakt z dziećmi, podział majątku czy powstanie obowiązku alimentacyjnego. Z tego powodu podczas postępowania rozwodowego konieczne jest uregulowanie także wielu pobocznych spraw. To, o czym sąd orzeka w wyroku rozwodowym, po części zależy jednak od woli dotychczasowych współmałżonków.
O czym obowiązkowo sąd orzeka w wyroku rozwodowym?
Podstawowym i najważniejszym elementem wyroku rozwodowego jest oczywiście rozwiązanie małżeństwa, do którego dochodzi z chwilą uprawomocnienia się wyroku. Pozostałe kwestie rozstrzygane przez sąd podczas postępowania można natomiast podzielić na trzy kategorie: orzekane z urzędu, na żądanie jednego z małżonków oraz na zgodny wniosek męża i żony. Jeśli chodzi o elementy obowiązkowe, w wyroku rozwodowym sąd orzeka o:
- winie
- władzy rodzicielskiej
- alimentach dla dziecka
- czasowym korzystaniu z mieszkania.
Wina za rozpad małżeństwa
Z urzędu rozstrzyga się o tym, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego. Istnieją trzy różne możliwości. Sąd może uznać, że:
- jeden z małżonków ponosi wyłączną winę
- oboje małżonkowie są odpowiedzialni za rozkład pożycia
- żaden z nich nie ponosi winy.
Rozstrzygnięcie sądu będzie mieć znaczący wpływ na alimenty na byłego małżonka – zarówno na ich wysokość, jak i zasady płacenia. W zależności od rozstrzygnięcia o alimenty przy orzekaniu o winie będzie można się ubiegać bezterminowo lub tylko przez 5 lat, jedynie przy popadnięciu w niedostatek albo ze względu na sam fakt pogorszenia standardu życia. Na zgodny wniosek małżonków sąd może jednak od orzekania o winie odstąpić. Wówczas skutki będą takie same, jak gdyby obie strony ponosiły winę za rozpad małżeństwa.
Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem
Jeśli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, konieczne jest także uregulowanie kwestii władzy rodzicielskiej. Mąż i żona mogą jednak zawrzeć w tej sprawie pisemnie porozumienie. Sąd uwzględni je w wyroku, o ile stanowisko rodziców pozostanie zgodne z dobrem dziecka. Jeśli natomiast takiego porozumienia brak, sąd rozstrzygnie o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej. Pod uwagę weźmie dobro dziecka i ogólna zasadę, zgodnie z którą rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie. Może na przykład powierzyć władzę rodzicielską jednemu z rodziców, ograniczając władzę drugiego do określonych obowiązków albo zupełnie tej władzy pozbawić. Od 2015 roku możliwa jest także sytuacja, gdy władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom (tzw. opieka naprzemienna).
Osobną kwestią są natomiast kontakty z dzieckiem. Przysługują one nie tylko rodzicowi, którego władza rodzicielska została ograniczona, ale nawet takiemu, który został jej zupełnie pozbawiony. W praktyce strony często wnioskują, by rodzic, z którym nie mieszka dziecko, miał prawo do nieograniczonych kontaktów.
Alimenty na dziecko
Każdy z rodziców ma obowiązek dostarczenia dzieciom środków utrzymania i wychowania. Zwykle w wyroku rozwodowym sąd powierza władzę rodzicielską jednemu z dotychczasowych małżonków i wówczas określa wysokość alimentów płaconych przez drugą stronę. Ich wysokość określa przy uwzględnieniu usprawiedliwionych potrzeb dziecka i możliwości finansowych rodzica. Oznacza to, że raz ustalona kwota alimentów nie musi obowiązywać przez cały czas. W razie zmiany sytuacji materialnej rodzica czy potrzeb dziecka, można wnioskować o jej podwyższenie lub obniżenie.
Korzystanie ze wspólnego mieszkania
Ostatnim obowiązkowym elementem wyroku rozwodowego jest orzeczenie o korzystaniu ze wspólnego mieszkania, jeśli po rozwodzie strony będą w nim wspólnie zamieszkiwać. Sąd weźmie wówczas pod uwagę przede wszystkim potrzebę dzieci i małżonka, któremu powierzy wykonanie władzy rodzicielskiej. Strony mogą jednak złożyć zgodny wniosek o zaniechaniu rozstrzygnięcia w tym zakresie. Bardzo często też jeden z małżonków dobrowolnie decyduje się opuścić mieszkanie.
Niektóre kwestie sąd rozstrzygnie tylko na wniosek
Istnieje także kilka elementów, które w wyroku rozwodowym znajdą się jedynie na wniosek któregoś z małżonków. Do takich kwestii należą chociażby wspomniane już alimenty na byłą żonę czy męża. Tak samo jedna ze stron może wnioskować o podziale majątku wspólnego. Sąd przychyli się jednak do tego wniosku tylko w sytuacji, gdy nie spowoduje to nadmiernego przedłużenia się postępowania. Zwykle więc na uregulowanie tej kwestii w wyroku rozwodowym mogą liczyć małżonkowie, którzy złożą zgodną propozycję podziału majątku. Podobnie na żądanie jednej ze stron możliwe jest zawarcie w wyroku rozwodowym rozstrzygnięcia o podziale wspólnego mieszkania.
Jeśli jeden z małżonków uniemożliwia natomiast wspólne zamieszkiwanie, można też wnioskować o jego eksmisję. Takie rozwiązanie przewidziane jest jednak tylko dla wyjątkowych przypadków, a dokładniej dla „rażąco nagannego postępowania”. Przykładowo, sąd może orzec o eksmisji, gdy były mąż czy żona znęcał się nad rodziną.
