Sporządzenie testamentu to ważne i dla wielu emocjonalne wydarzenie. Wykonanie zapisów zmarłego w przypadku powołania do spadku jednego spadkobiercy nie jest zbyt skomplikowane. Trudniej może być, gdy masa spadkowa jest spora, a spadkobierców wielu. W tym celu pomocne może się okazać powołanie wykonawcy testamentu, który będzie czuwał nad sprawną realizacją ostatniej woli. Jak tego dokonać?
Powołanie wykonawcy testamentu tylko w testamencie
Sprawy spadkowe zwykle budzą wiele emocji, także tych negatywnych. Niekiedy zdarza się bowiem, że nie wszyscy chcą pogodzić się z wolą zmarłego. Chodzi tu zwykle o sytuacje pominięcia danej osoby w rozrządzeniu testamentowym lub wprost wydziedziczenie. Problematyczne może okazać się także sprawne przekazanie poszczególnych składników majątku w przypadkach zapisów, poleceń lub podstawień. Tym samym wyznaczenie osoby zaufanej, która przypilnuje, by postanowienia testamentowe zostały wykonane może się okazać naprawdę dobrym pomysłem
Przepisy kodeksu cywilnego nie stawiają zbyt wielu wymagań co do osoby wykonawcy testamentu. Jedynym kryterium jest tak naprawdę wiek, gdyż wykonawca musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. Nie istnieją zatem żadne przeszkody, by wykonawcą został na przykład jeden ze spadkobierców lub zapisobierców. Ustawodawca wprost wskazał też, że wykonawcą nie musi być wcale jedna osoba.
Powołanie wykonawcy testamentu możliwe jest jedynie w testamencie. Oznacza to, że po śmierci testatora spadkobiercy nie mogą już samodzielnie wybrać wykonawcy. Spadkodawca nie ma też uprawnienia do wskazania kilku osób, spośród których później rodzina wybierze osobę odpowiedzialną za wykonanie ostatniej woli zmarłego.
W przypadku braku chęci sprawowania funkcji wykonawcy testamentu, wskazana w testamencie osoba może złożyć w tym zakresie oświadczenie przed sądem. Nikogo nie można zatem przymusić do wykonywania woli zmarłego. Jeśli spadkodawca przewiduje taką ewentualność nic nie stoi na przeszkodzie, by wskazał tzw. zastępczego wykonawcę testamentu.
Jakie obowiązki ma wykonawca testamentu?
Zamysłem ustawodawcy było to, by sam testator określał obowiązki wykonawcy w treści testamentu. W braku jednak jakichkolwiek postanowień w tym zakresie, kodeks cywilny wymienia podstawowe powinności takiej osoby. Rolą wykonawcy jest przede wszystkim zarządzanie majątkiem spadkowym oraz spłata długów spadkowych. Przede wszystkim powinien on także wykonać zapisy zwykłe i polecenia, a następnie wydać spadkobiercom majątek spadkowy zgodnie z wolą spadkodawcy i z ustawą.
Wskazany w ustawie zakres jest zatem bardzo szeroki. Przez lata orzecznictwo wykształciło już sytuacje, w których wykonawca testamentu działać nie może. Przede wszystkim nie jest on uprawniony ani do wystąpienia z żądaniem działu spadku, ani do samodzielnego dokonania takiego działu. Wykonawca nie może też wykorzystywać swojej roli do poszukiwania, czy też pozyskiwania nowych praw, które nie przysługiwały testatorowi w chwili śmierci.
Warto pamiętać, że wykonawca testamentu może pozywać, a także być pozwanym w sprawach wynikających z zarządu spadkiem. Tym samym może się okazać, zwłaszcza w przypadku większych spadków lub długów, że rola wykonawcy wcale nie jest taka prosta i wiąże się ze sporą odpowiedzialnością odszkodowawczą.
Wynagrodzenie zależy od woli zmarłego
Powołanie wykonawcy testamentu może wiązać się z ustaleniem dla niego przez testatora stosownego wynagrodzenia za pełnione obowiązki. Samo wynagrodzenie ma charakter pieniężny, ale może też przewidywać na przykład stosowny zapis testamentowy dla wykonawcy. Nie można wykluczyć też sytuacji, w której testator zastrzeże, że funkcja ma być pełniona nieodpłatnie.
Jeżeli spadkodawca w testamencie nie uregulował kwestii wynagrodzenia dla wykonawcy testamentu, może on domagać się go w takiej wysokości, która będzie odpowiadać nakładowi wykonanej pracy. Co ważne, wykonawca powinien otrzymać też zwrot wszelkich wydatków, które poniósł przy wykonywaniu swojej funkcji. Sama wypłata wynagrodzenia powinna nastąpić już po wykonaniu całości obowiązków.
Koszty zarządu majątkiem spadkowym, a także wynagrodzenie wykonawcy należą do długów spadkowych. To oznacza, że odpowiedzialność za nie spoczywa na wszystkich spadkobiercach. Tym samym wyznaczając osobę wykonawcy oraz określając zakres jego obowiązków testator powinien wziąć pod uwagę, by jego wynagrodzenie było odpowiednie w odniesieniu do pozostawionej masy spadkowej.
