Pożyczka od najbliższych również musi zostać udokumentowana przelewem. W przeciwnym razie na zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych nie ma co liczyć. Naczelny Sąd Administracyjny w jednym z najnowszych orzeczeń nie pozostawia złudzeń podatnikom i podobnie jak w przypadku darowizny, zaostrza stanowisko związane z warunkami zwolnień. To z kolei rodzi poważne finansowe konsekwencje w przypadku ewentualnej kontroli skarbówki.
Ojciec nie miał konta, więc sama wpłaciła pożyczone pieniądze
Pożyczka od małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma, czy macochy podlega zwolnieniu podatkowemu na podobnych zasadach jak darowizna. Do tej pory jednak sądy administracyjne były mniej rygorystyczne jeśli chodzi o potwierdzenie otrzymanych środków. Jak wskazują przepisy podstawą zwolnienia jest udokumentowanie otrzymania pieniędzy przez biorącego pożyczkę dowodem przekazania na jego rachunek płatniczy. Za wystarczające uznawało się zatem także wpłatę własną pieniędzy przez pożyczkobiorcę.
Jak podaje „Rzeczpospolita” w ten sposób postąpiła podatniczka, która w 2013 roku otrzymała darowiznę od rodziców o wartości 89 tysięcy złotych. Na jej ślad urzędnicy natrafili przy okazji weryfikacji PIT-u od odpłatnego zbycia mieszkania. Skarbówka nie miała nic do samej pożyczki, ale zakwestionowała sposób przekazania pieniędzy przez pożyczkodawców. Jak się okazało umowa nie została zgłoszona do fiskusa. Tym samym bohaterka całej historii nie udokumentowała otrzymania środków dowodem przekazania ich na rachunek płatniczy. W toku kontroli ustalono, że na konto kobiety wpłynęło 100 tysięcy złotych oznaczonych jako „wpłata własna”.
Podatniczka broniła się tym, że jej ojciec nie posiada konta bankowego, a bank odmówił mu wpłaty środków na rachunek córki. Wobec tego to ona fizycznie wpłaciła pieniądze na swoje konto. Zdaniem fiskusa takie działanie nie korzysta z uprawnienia do zwolnienia. Przedstawienie dowodu wpłaty nie jest bowiem udokumentowaniem, o którym mowa w przepisach. Stanowiska tego nie podzielił WSA w Gliwicach, uznając postępowanie skarbówki za zbytni formalizm i powołując się na dotychczasowe orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego.
NSA bezlitosny – pożyczka od najbliższych tylko przelewem, inaczej 20% podatku
Problem w tym, że rozstrzygając skargę wniesioną przez fiskusa NSA zaprezentował odmienne stanowisko. W wydanym 3 grudnia 2024 roku wyroku (sygn. III FSK 512/23) Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że pożyczka od najbliższych – podobnie jak przy uldze dla darowizn pieniężnych od najbliżej rodziny – musi być udokumentowana przelewem. Wpłata własna środków z pożyczki na konto przez pożyczkobiorcę nie spełnia wymogu wyłączającego stosowanie sankcyjnej stawki PCC.
Powyższe orzeczenie będzie niosło za sobą poważne konsekwencje nie tylko dla podatniczki bezpośrednio zainteresowanej sporem. Może ono stać się bowiem orężem dla organów podatkowych kontrolujących transakcje pomiędzy najbliższymi. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości sankcja jest surowa. Zgodnie z przepisami w sytuacji, gdy organ w ramach prowadzonych czynności skutecznie zakwestionuje podstawę do zwolnienia, stawka podatku wyniesie aż 20%. Dla pożyczkobiorczyni z przedstawionej historii oznacza to konieczność zapłaty do fiskusa niemal 14 tysięcy złotych.
Z drugiej strony zmiana nurtu w NSA nie powinna specjalnie dziwić. Już od dłuższego czasu organy podatkowe, a także sądy uczulają podatników na konieczność dokumentowania otrzymania środków od osób najbliższych w formie przelewu. Do tej pory wyroki dotyczyły głównie darowizn, jednak biorąc pod uwagę niemal tożsamą konstrukcję przepisów w tym zakresie, a nawet wprost zastosowane w ustawie o PCC odwołanie do założeń ustawy o podatku od spadków i darowizn, takiego stanowiska trzeba się było spodziewać. Miejmy tylko nadzieję, że fiskus odpuści podatnikom, którzy pożyczki dokumentowali przed laty i dokonali tego niezgodnie z obecną wykładnią przepisów o zwolnieniu z PCC.
