Pracodawcy w różny sposób motywują pracowników do bardziej efektywnej pracy. Jednym z takich sposobów stanowi premia. Istnieją jednak dwa rodzaje premii – premia uznaniowa i regulaminowa. Tylko w przypadku tej drugiej pracownik może dochodzić zapłaty.
Premia uznaniowa a premia regulaminowa
Premia regulaminowa nazywana jest czasem także premią roszczeniową. Nie bez powodu. Jej uzyskanie uzależnione jest od konkretnych czynników wyraźnie wskazanych w umowie, regulaminie wynagradzania czy układzie zbiorowym pracy. Spełnienie tych warunków przez pracownika zobowiązuje natomiast pracodawcę do wypłaty premii.
Inaczej jest w przypadku premii uznaniowej. Tutaj jej wypłata zależy tylko od woli pracodawcy. Nie ma więc żadnych z góry ustalonych warunków jej uzyskania. Tym samym pracownik nie ma też prawa domagać się jej wypłacenia na przykład, gdy po raz kolejny premię uznaniową otrzymał nie on, a kolega z pracy.
Warunki przyznawania premii
O tym, czy dane świadczenie to premia uznaniowa czy premia regulaminowa nie decyduje sama nazwa. Istotny jest charakter świadczenia. W przypadku premii regulaminowej konieczne jest ustalenie konkretnych kryteriów. Dzięki temu strony dokładnie wiedzą, kiedy warunki zostały spełnione. Jasne kryteria ułatwiają także dochodzenie zapłaty premii na drodze sądowej, kiedy pracodawca nie płaci jej na czas albo w ogóle nie zamierza tego zrobić. Pracownik może łatwo dowieść, że premia rzeczywiście mu się należy, wskazując kryteria jej przyznawania znajdujące się w umowie czy regulaminie wynagradzania.
Inaczej jest z premią uznaniową. Zasad jej wypłacania nie określa się w regulaminie czy układzie zbiorowym pracy. Ponieważ zależy ona tylko od decyzji pracodawcy, w dokumentach może co najwyżej znaleźć się zapis o możliwości wystąpienia takiej premii, bez wskazywania szczegółów czy konkretnych kwot. Wyszczególnienie jasnych warunków sprawiłoby natomiast, że premia uznaniowa mimo swojej nazwy tak naprawdę byłaby premią roszczeniową.
Premia uznaniowa jako rodzaj nagrody
Nazwa może być myląca, ale premii uznaniowej bliżej jest do nagrody niż premii regulaminowej. Tymczasem zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego uznaniowy charakter nagrody polega na tym, że zarówno przyznanie jej pracownikowi, jak i określenie wysokości nagrody należy do zakresu swobodnego uznania zakładu pracy. Oczywiście nawet przy przyznawaniu premii uznaniowej pracodawca wciąż musi przestrzegać zasad równego traktowania pracowników.
Pracownik może otrzymać premię uznaniową chociażby za wzorowe wypełnianie swoich obowiązków. Nie istnieją natomiast żadne konkretne przesłanki, których spełnienia pozwalałoby pracownikowi domagać się zapłaty premii. Co więcej, jeśli pracodawca przyznając premię uznaniową, wskaże dokładnie, na jakich warunkach była przyznawana, tak naprawdę nie będzie to premia uznaniowa, a premia regulaminowa.
Pracownikowi nie przysługuje roszczenie o nagrodę. Wyjątkiem są dwie sytuacje. Może zdarzyć się, że pracodawca wadliwie korzysta ze swojego uznania przy przyznawaniu nagrody. Po drugie, jeśli już nagrodę przyznał, ale jej nie wypłacił, pracownik również będzie mógł się jej domagać.
