Rozporządzanie i korzystanie z utworu innej osoby możliwe jest przy wykorzystaniu instytucji dozwolonego użytku lub na podstawie zgody uprawnionego podmiotu. Gdy pierwsza opcja nie wchodzi w grę, pozostaje przeniesienie praw autorskich czy licencja. Pozornie efekt jest ten sam – możliwość legalnego korzystania z czyjegoś utworu. Istnieją jednak także znaczne różnice, która sprawiają, że dla obu stron rodzaj zawartej umowy będzie mieć duże znaczenie.
Umowa przenosząca autorskie prawa majątkowe
Od chwili stworzenia dzieła twórcy będą przysługiwać autorskie prawa majątkowe. Będzie on więc wyłącznie uprawnionym do korzystania z utworu, czerpania z niego korzyści majątkowych, a także do rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji. Przynajmniej do momentu, kiedy prawa autorskie majątkowe nie zostaną przeniesione na inny podmiot. Zgodnie z Ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych może się to zdarzyć w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy. Zazwyczaj przeniesienie praw jest odpłatne. Jeśli w umowie nie znajdą się wyraźne regulacje w tym zakresie, twórca powinien otrzymać wynagrodzenie. Jego wysokość szacuje się na podstawie zakresu udzielonego prawa, jak również korzyści odniesionych przez drugą stronę z tytułu utworu.
Cechy umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych
Umowa o przeniesienie autorskich prawa majątkowych powinna spełniać kilka cech. Przede wszystkim musi zostać zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Konieczne jest także określenie pól eksploatacji, na których nabywca będzie korzystał z utworu. I to szczegółowo – nie można ograniczać się do wzmianki uprawniającej do korzystania z utworu na wszystkich polach. Taka regulacja w razie zaistnienia sporu może zostać uznana przez sąd za nieważną. Co do zasady przeniesienie praw autorskich majątkowych będzie mieć charakter trwały, jednak dopuszczalne jest zawarcie umowy na czas określony. W takim wypadku prawa automatycznie wrócą do twórcy, gdy umowa przestanie obowiązywać.
Umowa licencyjna
Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku umowy licencyjnej, która jest umową o korzystanie z utworu. W praktyce oznacza to, że po jej zawarciu autorskie prawa majątkowe nie przejdą na drugą stronę. Twórca będzie więc mógł sam korzystać ze swojego utworu, czerpać z niego korzyści i nawet udzielać dalszych licencji. A przynajmniej co do zasady. Istnieją bowiem dwa typy licencji – wyłączna, wymagająca formy pisemnej pod rygorem nieważności oraz niewyłączna. Licencja wyłączna wyklucza możliwość udzielania jednocześnie licencji na ten sam utwór kilku podmiotom.
Wymogi umowy licencyjnej
W umowie licencyjnej strony będą musiały określić pola eksploatacji na takich samych zasadach jak przy przeniesieniu autorskich praw majątkowych. Co do zasady licencja będzie też udzielana odpłatnie. Jeśli w umowie nie znajdą się odmienne zapisy, licencjodawcy będą przysługiwać odrębne wynagrodzenia za korzystanie z utworu na każdym polu eksploatacji. Znaczącą różnicą jest jednak czas obowiązywania umowy. O ile przy przeniesieniu autorskich praw majątkowych zasadę stanowi trwałość, to licencja nie jest dożywotnia. Może być zawarta na czas określony do lat 5 lub nieokreślony, ale z możliwością wypowiedzenia. Licencjobiorca nie będzie też mógł przenosić uprawnień dalej, chyba że umowa wyraźnie na to pozwoli – inaczej niż w przypadku umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych. Tam prawa można przenosić dalej, o ile w umowie nie znajdzie się zapis wyłączający to uprawnienie.
Umowa o przeniesienie praw autorskich czy licencja?
Zawierając umowę z innym podmiotem, twórca musi odpowiedzieć sobie na pytanie, które rozwiązanie będzie dla niego lepsze – umowa o przeniesienie praw autorskich czy licencja. Właściwie wiele zależy od tego, co chce osiągnąć przez podpisanie takiej umowy. Jeśli ma zamiar dalej rozporządzać swoim dziełem, z pewnością powinien wybrać licencje, by móc zawierać podobne umowy z kolejnymi podmiotami. W ten sposób twórca zachowa także swoje autorskie prawa majątkowe i będzie mieć możliwość wypowiedzenia umowy. Jeśli natomiast zdecyduje się na przeniesienie autorskich praw majątkowych, musi zadbać o to, by zostało to podkreślone. W przeciwnym razie przyjmie się, że została udzielona licencja.
Przeniesienie praw autorskich czy licencja – podsumowanie
Obie umowy mają kilka cech wspólnych:
- Na ich mocy podmiot zawierający umowę jest uprawniony do korzystania z utworu
- Zasadą jest odpłatność
- Konieczne jest dokładne określenie pól eksploatacji utworu
- W przypadku umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych i licencji wyłącznej obowiązuje forma pisemna pod rygorem nieważności
Istnieją jednak także zasadnicze różnice:
- Przeniesienie autorskich praw majątkowych jest co do zasady trwałe. Licencja udzielana jest natomiast na czas określony lub istnieje możliwość jej wypowiedzenia
- Przeniesienie autorskich praw majątkowych jest możliwe na rzecz jednego podmiotu, licencji na ten sam utwór można natomiast udzielić kilka.
- Udzielenie licencji, inaczej niż zawarcie umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych, nie powoduje po stronie twórcy utraty uprawnienia do korzystania z utworu w tym zakresie
- Przy przeniesieniu autorskich praw majątkowych zasadą jest możliwość dalszego przenoszenia tych praw. W umowie licencyjnej prawo udzielania sublicencji musi zostać wyszczególnione w umowie.
