Obowiązujące przepisy zawierają dość daleko idące gwarancje dla konsumentów. Co jednak jeśli ci nie do końca się orientują w przysługujących im prawach? Pomóc im może rzecznik konsumentów. Podobnie jest zresztą w przypadku sporów konsumenckich z przedsiębiorcami.
Zinstytucjonalizowana ochrona praw konsumentów obejmuje także ich drobne codzienne sprawy
Trzeba przyznać, że obowiązujące przepisy są całkiem korzystne dla konsumentów. Nie zawsze będą aż tak korzystne, jak w przypadku umów zawieranych na odległość, ale i tak zwykłym osobom fizycznym robiącym zakupy przysługuje całkiem sporo uprawnień. Z całą pewnością konsument nie jest bezbronny w starciu z tymi przedsiębiorcami. Nie ma przy tym znaczenia, czy chodzi wyłącznie o rozbieżności w ocenie stanu faktycznego, czy o lekceważenie wspomnianych przepisów.
Może się jednak zdarzyć, że nasz konsument nie jest do końca świadomy swoich uprawnień, albo po prostu nie radzi sobie z korzystaniem z nich. Nie ma w tym w gruncie rzeczy nic, czego należałoby się wstydzić. Gdyby znajomość prawa była powszechna, to nie potrzebowalibyśmy specjalistów z tej dziedziny. Poza tym nie każdy potrafi we właściwy sposób na przykład napisać jakieś pismo reklamacyjne, które miałby skierować do przedsiębiorcy. Nie wspominając nawet o piśmie procesowym.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta jako taki zajmuje się zazwyczaj sprawami w nieco większej skali. Przede wszystkim patrzy na ręce przedsiębiorcom i egzekwuje od nich przestrzegania przez nich przepisów. Na szczęście istnieje organ, do którego można się zwrócić o pomoc w rozwiązywaniu codziennych problemów konsumenckich. Jest nim powiatowy albo miejski rzecznik konsumentów.
Organ ten działa na podstawie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z jej art. 39, wykonuje on zadania samorządu powiatowego w tej konkretnej dziedzinie. Zatrudnia go starosta albo prezydent miasta. Rzecznik konsumentów musi być osoba posiadająca wyższe wykształcenie i mająca za sobą przynajmniej 5 lat kariery zawodowej. Preferowani przez ustawodawcę są prawnicy i ekonomiści, ale nie jest to w zasadzie warunek konieczny. W każdym razie mamy do czynienia ze specjalistą, który będzie w stanie pomóc konsumentowi w jego sporze z przedsiębiorcą. To jednak nie koniec.
Rzecznik konsumentów pomaga rozwiązywać spory z przedsiębiorcami, w tym nawet te zawiłe i skomplikowane
Zadania rzecznika określa art. 42 ustawy. Najbardziej podstawowym z nich jest zapewnienie bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów. Każdy może zwrócić się do niego z prośbą o poradę i informację, o ile oczywiście mamy do czynienia z konsumentem. Rzecznik pomoże na przykład sporządzić przywołane wcześniej pisma. Wyjaśni nam również w zrozumiały sposób, jakie prawa nam przysługują i co właściwie z nich dla nas wynika.
Rzecznik konsumentów może również składać wnioski dotyczące przepisów prawa miejscowego w zakresie, w jakim dotyczą one interesów konsumentów. Co nas szczególnie interesuje, to występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów. Warto dodać: w ich konkretnych indywidualnych sprawach. Rzecznik konsumentów może za zgodą konsumenta występować w imieniu konsumenta w kontaktach z przedsiębiorcą.
Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, w których dostrzega naruszenie interesów konsumenta, ale dostrzega szansę na polubowne zażegnanie sporu. W przypadku rozbieżności co do oceny stanu faktycznego może też występować do przedsiębiorcy o wyjaśnienia. Ten jest prawnie zobowiązany udzielić rzecznikowi wyjaśnień i informacji będących przedmiotem wystąpienia oraz ustosunkować się do uwag i opinii rzecznika.
Jakby tego było mało, ma także prawo powództwa na rzecz konsumentów oraz wstępować, za ich zgodą, do toczącego się postępowania w sprawach. Rzecznik może także występować jako oskarżyciel publiczny w sprawach o wykroczeniach na szkodę konsumentów.
