Zgodnie z Kodeksem pracy podnoszenie kwalifikacji zawodowych to zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą. Co więc ważne, dopuszczalne są dwie sytuacje. Pierwsza to ta, gdy pracodawca kieruje pracownika na szkolenie mające podnieść jego kwalifikacje zawodowe niezbędne lub przydatne do wykonywania konkretnej pracy. Druga możliwość to zawarcie takiej umowy z inicjatywy pracownika, który sam wyrazi chęć podniesienia kwalifikacji zawodowych. Wówczas konieczne jest wskazanie w treści umowy, że pracodawca wyraża zgodę na podjęcie szkolenia przez pracownika.

A co jeśli pracodawca zainwestuje w rozwój pracownika, a ten po ukończeniu szkolenia złoży wypowiedzenie? Aby zapobiec takiej sytuacji, przepisy przewidują możliwość zobowiązania się w umowie przez pracownika do pozostawania w zatrudnieniu u pracodawcy przez określoną liczbę lat (maksymalnie 3). Czas ten liczy się na dwa sposoby: od momentu ukończenia lub od momentu rozpoczęcia szkolenia.

Co więcej, umowa o podnoszenie kwalifikacji zawodowych nie może zawierać postanowień mniej korzystnych niż te zawarte w Kodeksie pracy. Oznacza to, że okres, w którym pracownik pozostaje w zatrudnieniu, nie może przekraczać 3 lat. Podobnie strony nie mogą w umowie przewidzieć innych przypadków niż te kodeksowe, które wiązałyby się z obowiązkiem zwrotu kosztów szkolenia przez pracownika.

Pracodawca kierujący pracownika na szkolenie pokrywa jego koszty. Przynajmniej co do zasady, bo w niektórych sytuacjach może żądać zwrotu poniesionych wydatków. Chodzi tu o przypadki przewidziane w artykule 103⁵ Kodeksu pracy. Przede wszystkim pracownik będzie zobowiązany do zwrotu kosztów szkoleniowych, jeśli nie przystąpił do podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub z nieuzasadnionych przyczyn przerwał szkolenie.

Kolejną przyczyną może być rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Ten tryb rozwiązania umowy będzie pociągał za sobą konieczność zwrotu kosztów nie tylko, gdy doszło do niego w trakcie szkolenia. Pracownik zwróci poniesione wydatki także, gdy pracodawca rozwiąże umowę w czasie pracy po ukończeniu szkolenia zastrzeżonym w umowie o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych.

Następny powód to rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem w okresie szkolenia lub po nim, w czasie, w którym pracownik zobowiązał się wykonywać pracę. Wyjątek stanowią przypadki rozwiązania umowy o pracę z powodu naruszenia obowiązków pracodawcy związanych z przeciwdziałaniem mobbingowi. Do zwrotu kosztów zobowiązany będzie także pracownik, który w tym samym okresie rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia.

Umowa o podnoszenie kwalifikacji zawodowych wiąże się także z szeregiem dodatkowych uprawnień dla pracownika takich jak: