Kodeks pracy przewiduje liczne uprawnienia dla pracownicy w ciąży. Dla pracodawcy oznacza to nie tylko duże ograniczenia w wypowiedzeniu umowy, ale niejednokrotnie także konieczność zapewnienia na czas ciąży innej pracy czy nawet wypłacanie wynagrodzenia przy jednoczesnym zwolnieniu kobiety z pełnienia obowiązków pracowniczych.
Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy
Uprawnienia dla pracownicy w ciąży związane są przede wszystkim ze szczególną ochroną trwałości stosunku pracy. Pracodawca nie może wówczas co do zasady wypowiedzieć umowy o pracę. Co więcej, ochronie tej pracownica będzie podlegać niezależnie od tego, czy w momencie otrzymania wypowiedzenia o ciąży już wiedziała. Ochronę uzyska także w sytuacji, w której w ciążę zaszła dopiero w trakcie trwania okresu wypowiedzenia. Jeśli natomiast wypowiedzenie złożyła sama pracownica, nie wiedząc o ciąży, będzie mogła uchylić się od skutków złożonego oświadczenia woli na podstawie przepisów Kodeksu Cywilnego.
Umowę można będzie wypowiedzieć tylko w określonych przypadkach
Kodeks pracy przewiduje jednak kilka sytuacji, w których pracodawca może zwolnić kobietę w ciąży. Dozwolone jest to w przypadku szczególnych okoliczności jakimi jest upadłość lub likwidacja pracodawcy. Rozwiązanie umowy będzie możliwe także, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy. Warunkiem jest jednak uzyskanie zgody zakładowej organizacji związkowej.
Przedłużenie umowy zawartej na czas określony
Kolejne uprawnienia dla pracownic w ciąży związane są z umowami zawartymi na czas określony lub na okres próbny. Jeśli czas trwania umowy przekracza miesiąc, a termin jej rozwiązania miałby przypaść po upływie 3. miesiąca ciąży, zostanie ona przedłużona do dnia porodu. Nie jest konieczne dokonywanie jakiejkolwiek czynności przez pracodawcę lub kobietę w ciąży. Po spełnieniu powyższych warunków umowa ulegnie przedłużeniu z mocy prawa.
Wykaz prac wzbronionych dla pracownic w ciąży
W rozporządzeniu Rady Ministrów znajduje się wykaz prac szczególnie uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią. Są to:
- Prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, w tym ręcznym transportem ciężarów
- Prace w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym;
- Prace w hałasie i drganiach
- Prace narażające na działanie pola elektromagnetycznego o częstotliwości od 8 Hz do 300 GHz i promieniowania jonizującego;
- Prace w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu;
- Prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi;
- Prace w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych;
- Prace grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi
Obowiązuje bezwzględny zakaz zatrudniania przy pracach wzbronionych, co oznacza, że nie jest to możliwe nawet za zgodą pracownicy. Jeśli kobieta w ciąży do tej pory wykonywała pracę kwalifikującą się w jako uciążliwa, niebezpieczna lub szkodliwa, pracodawca musi przenieść ją do innej pracy. Nie zawsze jednak będzie to możliwe. W takiej sytuacji przepisy przyznają uprawnienie dla pracownicy w ciąży do zachowania wynagrodzenia przy jednoczesnym zwolnieniu z obowiązku świadczenia pracy.
Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych i porze nocnej
Pracownica w ciąży nie będzie mogła także pracować w nadgodzinach. Jest to zakaz, którego nie może uchylić także wyrażona przez kobietę zgoda. Nie oznacza to jednak, że w ciąży zawsze można pracować maksymalnie 8 godzin w ciągu doby. W przypadku innych systemów czasu pracy – na przykład systemu równoważnego – wymiar ten może wynosić nawet kilkanaście godzin.
Bezwzględny zakaz dotyczy także pracy w porze nocnej. Jeśli pracodawca do tej pory zatrudniał pracownicę na takich warunkach, jest obowiązany na czas ciąży zmienić jej rozkład czasu pracy. W przypadku, gdy jest to niemożliwe lub niecelowe, konieczne okaże się przeniesienie pracownicy do innej pracy. Jeśli natomiast i tego obowiązku pracodawca nie będzie w stanie zrealizować, zwolni pracownicę ze świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Pozostałe uprawnienia dla pracownicy w ciąży
Kodeks pracy przewiduje także względne zakazy w przypadku pracownic w ciąży. Dotyczą one wspomnianego już zatrudnienia w systemie równoważnym, do którego potrzebne jest uzyskanie zgody zatrudnionej. Podobnie delegacja poza stałe miejsce pracy będzie możliwa tylko wówczas, gdy pracownica wyrazi na to zgodę.
Uprawnienia dla pracownicy w ciąży obejmują także zwolnienie od pracy na zlecone przez lekarza badania przeprowadzane w związku z ciążą. Pracodawca będzie obowiązany udzielić na nie zwolnienia przy zachowaniu prawa do wynagrodzenia. Warunkiem jest jednak, by były to badania, które nie mogą być przeprowadzane poza godzinami pracy.
