Mogłoby się wydawać, że pracodawca nie może zwolnić ciężarnej z pracy – kobietę chronią przed tym przepisy Kodeksy pracy. Tymczasem warto jednak pamiętać o tym, że ta sama ustawa przewiduje pewne wyjątkowe sytuacje, gdy pracodawca może zwolnić kobietę w ciąży.
Ochrona kobiet ciężarnych w prawie pracy
Co do zasady kobiecie w ciąży przysługuje ochrona przed zwolnieniem. Ma to zapobiegać sytuacjom, w których pracodawca wypowie umowę tylko ze względu na stan pracownicy. Pracodawca nie ma zresztą prawa wypowiedzieć umowy o pracę ani w trakcie ciąży kobiety, ani podczas jej pobytu na urlopie macierzyńskim.
Nie oznacza to jednak, że kobiety w ciąży w ogóle nie można zwolnić; w pewnych sytuacjach pozbawienie pracodawcy tej możliwości byłoby po prostu nieuczciwe. Ten sam artykuł (177 Kodeksu pracy), który chroni matki w ciąży, zostawia jednak pracodawcom furtkę do tego, by wypowiedzieć im umowę w wyjątkowych sytuacjach.
Art. 177. § 1. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
Pracodawca może zwolnić kobietę w ciąży. Chociaż, oczywiście, tylko w ściśle określonych sytuacjach
Co zatem może doprowadzić do tego, że pracodawca może zwolnić kobietę w ciąży? Ochrona nie obejmuje np. kobiet w ciąży zatrudnionych na okres próbny, który nie przekracza jednego miesiąca. Jednak w takiej sytuacji pracodawca nie tyle zwalnia kobietę, ile po prostu nie jest zobowiązany np. do przyjęcia jej do pracy na stałe.
Pracodawca może natomiast zwolnić kobietę w ciąży w momencie, gdy firma ogłasza upadłość. Nie oznacza to jednak, że ciężarna kobieta zostaje wtedy zupełnie bez niczego – pracodawca powinien spróbować zapewnić ciężarnej inne zatrudnienie. Jeśli jednak nie jest to możliwe, przysługują jej określone świadczenia.
Upadłość firmy to jednak nie jedyny moment, w którym pracodawca może rozwiązać umowę z ciężarną – i to bez wypowiedzenia. Ma do tego prawo również w przypadku, gdy pracownica dopuściła się ciężkiego przewinienia. Mowa o art. 52 Kodeksu pracy:
Art. 52. § 1. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
1) ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
2) popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
3) zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku
Przepis ten obejmuje także kobiety w ciąży. To chroni pracodawcę przed dalszym zatrudnianiem pracownicy, która – mimo swojego stanu – dopuściła się poważnego naruszenia.
Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracownika
Co kryje się jednak pod pojęciem ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych? Sąd Najwyższy precyzuje to w wyroku z 21 lipca 1999 r. Zdaniem SN do naruszenia tych obowiązków dochodzi wtedy, gdy pracownikowi, który dopuścił się działania (lub zaniechania) wbrew podstawowym obowiązkom i gdy jednocześnie można przypisać mu winę umyślną lub rażące niedbalstwo. Należy też pamiętać o tym, że z powodu zachowania pracownika interesy pracodawcy powinny zostać albo poważnie naruszone, albo w sposób widoczny narażone na szkodę.
Przykładowymi zachowaniami, które upoważniają pracodawcę do wypowiedzenia umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia są np. kradzież w pracy czy celowe zniszczenie mienia zakładowego.
Możliwość rozwiązania umowy o pracę z ciężarną w takiej sytuacji po prostu chroni pracodawcę przed sytuacją, w której ciężarna pracownica mogłaby próbować wykorzystać swój stan, będąc przekonana, że może zrobić właściwie wszystko – a szef jej nie zwolni. Co do zasady jednak należy pamiętać, że pracodawcy są obowiązani do szczególnego traktowania ciężarnych kobiet, a prawo pracy zapewnia kobietom w ciąży wyjątkową ochronę.
