Czym jest zasiedzenie?
Zasiedzenie to instytucja prawa cywilnego, która pozwala na przejęcie na własność nieruchomości lub ruchomości. Warunkiem zasiedzenia jest posiadanie samoistne – tak więc trzeba władać określoną rzeczą przez odpowiednio długi czas tak, jak właściciel. W dodatku bez tytułu prawnego – przykładowo najem, dzierżawa czy użytkowanie jest posiadaniem zależnym, tak więc wyłącza możliwość zasiedzenia.
W przypadku nieruchomości termin zasiedzenia wynosi odpowiednio – 20 lat w dobrej wierze (czyli w sytuacji, gdy osoba władająca nieruchomością jak właściciel nie zdaje sobie sprawy, że faktycznie nie jest właścicielem) i 30 lat w złej wierze (a więc gdy osoba władająca terenem wie, że nie jest właścicielem). Zwykle zasiedzenie kojarzy nam się ze sporami sąsiedzkimi, a więc z wątpliwościami dotyczącymi granic działek, czy też z nieruchomościami o nie do końca wyjaśnionym stanie prawnym. W praktyce jednak można zasiedzieć o wiele więcej niż kamienicę lub też kilka metrów z działki sąsiada – na przykład działkę gminną lub las państwowy.
Zasiedzenie terenu publicznego
W okresie PRL zasiedzenie mienia publicznego było niemożliwe. Wszystko zmieniła jednak nowelizacja kodeksu cywilnego z 1990 roku, kiedy taka możliwość się pojawiła. Jak zauważył Sąd Najwyższy w swoim postanowieniu z 2012 roku (I CSK 614/11):
Z przytoczonego wyroku więc przede wszystkim możliwość zasiedzenia mienia publicznego – a więc na przykład działki gminnej, czy też lasu państwowego. Ten drugi przypadek jest szczególnie ciekawy, gdyż trafił na wokandę Sądu Najwyższego w 2023 roku. SN w swojej uchwale (III CZP 94/22) stwierdził, że:
Tak więc możliwe jest zasiedzenie nawet terenów lasów państwowych, o ile spełniony jest warunek dopuszczenia tego terenu do obrotu. Sąd stwierdził, że w takich sytuacjach za każdym razem powinno się badać daną sytuację, ponieważ zasiedzenie nie jest prawnie niedopuszczalne, jednak mogą istnieć przesłanki do nieorzekania zasiedzenia w konkretnej sytuacji.
Zasiedzenie w niektórych przypadkach jednak jest niemożliwe
Zasiedzieć można więc działkę gminną, nieruchomość skarbu państwa, czy też nawet las państwowy. Sytuacje, gdy faktycznie dochodzi do zasiedzenia, są najczęściej wynikiem błędów związanych z administrowaniem danymi terenami – nieprzedłużenie dzierżawy, przy jednoczesnym pozostawieniu gruntu we władaniu danej osoby i tym podobne przypadki. Nie zawsze jednak może dojść do zasiedzenia, nawet mimo upływu ponad 30 lat. Zdaniem Sądu Najwyższego (II CSK 510/18):
Przekładając z języka prawniczego na ludzki, nie może dojść do zasiedzenia res publicae extra commercium, a więc rzeczy publicznych, wyłączonych z obrotu. Przykładami takich rzeczy (w kontekście nieruchomości) są na przykład drogi publiczne, tereny o charakterze strategicznym, czy też istotne z punktu widzenia obronności kraju, a także tereny służące ogółowi – na przykład tereny parków narodowych, czy miejskich skwerów i parków.
