Alimenty to danina, która pozwala zaspokoić podstawowe potrzeby życiowe. Najczęściej płaci je na dzieci jeden z rozwiedzionych rodziców, choć zdarza się, że to dzieci utrzymują matkę lub ojca. Kiedy potomstwo musi płacić alimenty na rzecz rodzica? Tłumaczymy!
Alimenty na rzecz rodzica – kiedy dorosłe dziecko można zobowiązać do utrzymywania matki lub ojca?
Zgodnie z polskim prawem obowiązek alimentacyjny między rodzicami a dziećmi jest dwukierunkowy – obowiązkiem utrzymywania dziecka obarczony jest rodzic, a obowiązkiem alimentacyjnym wobec rodzica – dziecko. W praktyce sądy decydują o przyznaniu alimentów na rzecz rodzica tylko w szczególnych przypadkach, takich jak: niezdolność rodzica do pracy, brak dochodu lub bardzo niska emerytura; niewystarczająca na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych.
Decyzja o zasądzeniu alimentów na rzecz rodzica zawsze jest indywidualna i zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Przed wydaniem werdyktu sąd bierze pod uwagę przede wszystkim sytuację materialną dziecka oraz rodzica, a także ich wzajemne relacje. Decyzja sądu w sprawie obowiązku alimentacyjnego na rzecz rodzica może zostać zmieniona w dowolnym momencie, w razie wystąpienia innych okoliczności.
Rodzic może domagać się alimentów od dorosłego dziecka tylko wtedy, gdy nie pozostaje w związku małżeńskim, ponieważ w takim przypadku obowiązek dostarczania środków niezbędnych do życia spoczywa na mężu (żonie). Chyba że z różnych przyczyn jest to niemożliwe. Co więcej, były mąż (żona) niekiedy mogą zostać zobowiązani przez sąd do płacenia alimentów na rzecz osoby, z którą zakończyli formalny związek.
Pozew o alimenty na rzecz rodzica
Pozew o alimenty musi zawierać dane identyfikacyjne obu stron (rodzica i pozwanego dziecka) oraz dokładne określenie żądania wraz z przemawiającym za nim przesłankami, oznaczenie wartości przedmiotu sporu i daty wymagalności roszczenia. Poza tym w pozwie należy poinformować o próbie polubownego rozstrzygnięcia sporu, a jeśli takiej próby nie podjęto – wyjaśnić dlaczego. W miarę sposobności, jeśli mamy taką informację, do pisma należy dołączyć zestawienie dochodów i wydatków rodzica oraz pozwanego potomka.
Dodatkowo w pozwie o alimenty mogą znaleźć się wnioski np. o przeprowadzenie rozprawy w obecności powoda, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności czy zabezpieczenie powództwa albo wezwanie na rozprawę świadków wskazanych przez powoda i ich przesłuchanie. Tak samo możemy wnieść np. o wydanie pozwanemu polecenia dostarczenia na rozprawę dokumentu potrzebnego do przeprowadzenia dowodu; będącego w jego posiadaniu, czy zażądanie dowodów znajdujących się w urzędach, sądach lub u osób trzecich (wraz z uprawdopodobnieniem, że strona nie może uzyskać ich samodzielnie). Zarówno wniosek o zabezpieczenie, jak i pozew o alimenty na rzecz rodzica, nie wiążą się z opłatą sądową.
Pozew należy złożyć do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka bądź rodzica; ze względu na tzw. właściwość przemienną. Choć nie musimy przy tym korzystać z pomocy adwokata, wsparcie profesjonalisty gwarantuje prawidłowe sporządzenie pisma.
Czy dziecko może uchylić się od płacenia alimentów na rodzica?
Przy ustalaniu wysokości alimentów sąd uwzględnia sytuację finansową obu stron, w tym zarobki aktualne z różnych źródeł i zarobki potencjalne w przypadku wykorzystania dostępnych możliwości, np. wykształcenia. Uwzględnia wiek dziecka, koszt utrzymania (wynajmu) mieszkania, utrzymania rodziny, edukacji, wydatków na leczenie itp.
Sąd bierze pod uwagę wyłącznie usprawiedliwione potrzeby. Jeśli rodzic ma inne źródła dochodu lub nieruchomość, którą może spieniężyć, alimenty zasądzone na jego rzecz mogą być niższe. W przypadku, gdy rodzic żąda alimentów od dziecka, mimo że ma stałe źródło dochodu, dziecko może podjąć kroki, by bronić swoich praw. Jeśli rodzic jest w stanie samodzielnie zapewnić sobie godziwe warunki bytowe, żądanie alimentów od dziecka najprawdopodobniej będzie nieuzasadnione. W takiej sytuacji dziecko może przedstawić sądowi odpowiednie dowody na to, że rodzic nie potrzebuje finansowego wsparcia, najlepiej wykazując, ile emerytury dostaje i jaki ma majątek, a jakie realne koszty życia. W sądzie zdarza się, że zarówno rodzic, jak i dziecko nie są szczerzy, jeśli chodzi o swoje dochody i wydatki.
Dziecko może wnieść o obniżenie alimentów na rzecz rodzica lub zwolnienie z ich płacenia. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że sąd przychyli się do tego:
- gdy sytuacja finansowa dziecka uniemożliwia mu sprostanie takiemu obowiązkowi (np. musi utrzymać własne dziecko albo pokryć duże koszty leczenia i rehabilitacji itp.);
- jeśli kontakt z rodzicem jest bardzo napięty lub szkodliwy dla dziecka;
- rodzic zaniedbywał więzi rodzinne (nie dbał o dziecko, nie utrzymywał kontaktu);
- rodzic nie płacił alimentów na dziecko.
Alimenty na rodzica a pozbawienie praw rodzicielskich
Obowiązek płacenia alimentów na rodzica przez dorosłe dziecko w teorii bezpośrednio nie wpływa na kontakt między potomkiem a rodzicem. Zgodnie z zasadami współżycia społecznego rodzice i dzieci powinni utrzymywać ze sobą kontakt bez względu na to, czy dziecko płaci alimenty na rzecz rodzica, czy też nie wspiera go finansowo. W praktyce jednak obowiązek płacenia alimentów na rodzica może odbić się na relacjach obu stron. Nieuzasadnione (a nawet zasadne) roszczenia matki albo ojca nałożone na syna lub córkę mogą rodzić konflikty i prowadzić do zerwania więzi.
Ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej nie uniemożliwia rodzicowi prawa żądania alimentów od dziecka. Rodzic może wnieść pozew o alimenty, nawet jeśli zupełnie zaniedbywał syna (córkę). Jednak biorąc pod uwagę takie okoliczności, sąd z dużym prawdopodobieństwem oddali pozew.
Jeśli rodzic pozwie o alimenty wszystkie swoje dzieci, o zróżnicowanej sytuacji finansowej, sąd w uzasadnionych przypadkach może zobowiązać do alimentacji jedynie dzieci zamożniejsze i jednocześnie oddalić powództwo w stosunku do pozostałych.
