Kobiety ciężarne mogą liczyć na szczególną ochronę ich stosunku pracy. Rozciąga się ona nawet na sytuacje, gdy o swoim szczególnym stanie dowiedziały się już po złożonym wypowiedzeniu. Pracodawca jest bowiem zobligowany do cofnięcia swojego oświadczenia. Ciąża w czasie wypowiedzenia nie uchroni jednak przed rozwiązaniem umowy jeśli pracownica dopuszcza się naruszenia swoich podstawowych obowiązków.
Ciąża w okresie wypowiedzenia. Ochrona niemal absolutna
W ostatnich latach uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem stale się powiększają. Dotyczą one nie tylko sytuacji, gdy dziecko jest już na świecie, ale także okresu ciąży. Podstawową kwestią jest zakaz rozwiązania stosunku pracy.
Art. 177 Kodeksu pracy
§ 1. W okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, a także od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części – do dnia zakończenia tego urlopu pracodawca nie może:
1) prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem;
2) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z ich winy i reprezentująca pracownicę lub pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
Powyższe oznacza, że nawet jeżeli pracodawca złożył już pracownicy oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, jest zobligowany do jego cofnięcia. Zakaz wypowiadania umowy o pracę dotyczy zarówno okresu ochronnego, jak i rozwiązania umowy o pracę wskutek wcześniej złożonego wypowiedzenia. Jeżeli pracodawca nie spełni swojego obowiązku, pracownicy nie pozostaje nic innego jak złożenie odwołania do sądu pracy.
Choć termin na wywiedzenie powództwa do sądu pracy wynosi 21 dni, to jednak w sytuacji, gdy pracownica, która wcześniej wypowiedzenia nie kwestionowała, dowie się o ciąży po przekroczeniu terminu może złożyć odwołanie. Termin do wniesienia odwołania od wypowiedzenia należy liczyć w takiej sytuacji od dnia dowiedzenia się przez pracownicę o ciąży, a nie od dnia poinformowania pracodawcy o ciąży. Za takim stanowiskiem przemawia ugruntowane przez lata orzecznictwo Sądu Najwyższego.
Cofnięcie wypowiedzenia złożonego przez pracownika w okresie ciąży nie zawsze dopuszczalne
Rozpoczęcie okresu wypowiedzenia umowy o pracę nie zawsze jest jednak spowodowane decyzją pracodawcy. Oświadczenie o chęci zakończenia współpracy składają przecież także pracownicy, którzy chcieliby spróbować swoich sił w innym miejscu. Wiadomość o ciąży może te plany mocno pokomplikować. Tym samym sądy dopuszczają cofnięcie wypowiedzenia umowy o pracę przez pracownicę w sytuacji, gdy składając wypowiedzenie nie wiedziała o zajściu w ciążę. Kobieta musi mieć bowiem świadomość rezygnacji z własnych uprawnień dotyczących chociażby urlopu macierzyńskiego.
Chcąc cofnąć złożone wypowiedzenie ciężarna winna zatem powołać się na błąd co do stanu ciąży. W sytuacji jednak, gdy pracownica wiedziała o ciąży albo zaszła w ciążę przed ustalonym terminem rozwiązania stosunku pracy, nie przysługuje jej uprawnienie do uchylenia się od złożonego oświadczenia pod wpływem błędu. Błąd ten nie dotyczy bowiem mylnego wyobrażenia o zdarzeniach przyszłych i niepewnych.
Likwidacja zakładu pracy i naruszenie obowiązków pracowniczych wyłączają ochronę
Ustawodawca wprost w przepisach wskazał też sytuacje, w których pracownica w ciąży nie może liczyć na kontynuację zatrudnienia. Pierwszą z nich jest upadłość lub likwidacji pracodawcy. W takim przypadku pracodawca powinien jednak ustalić termin rozwiązania umowy o pracę z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową.
Sytuacja wygląda analogicznie w przypadku tzw. „dyscyplinarki”. Okres wypowiedzenia nie zwalnia pracowników ze starannego wykonywania swoich obowiązków. W sytuacji, gdy pracownica w ciąży ciężko narusza swoje podstawowe obowiązki, a więc m.in. odmawiania wykonania polecenia służbowego, czy opuszcza miejsce pracy, nie może liczyć na jakąkolwiek ochronę. Ciąża w czasie wypowiedzenia nie stanie też na przeszkodzie rozwiązaniu umowy w przypadku popełnienia przez pracownicę przestępstwa lub zawinionej utraty uprawnień.
