Zajęcie rachunku bankowego to jedna z najczęstszych czynności komorników sądowych. Jak to wygląda w praktyce, na czym polega egzekucja z rachunku bankowego, co to oznacza dla dłużnika? Wyjaśniamy.
Komornicy sądowi posiadają wiele narzędzi umożliwiających przymusowe wykonanie tytułu wykonawczego (z reguły: orzeczenia sądowego), dzięki czemu wierzyciel odzyska należne mu pieniądze. Jednym z najczęściej stosowanych sposobów egzekucji jest egzekucja z rachunku bankowego.
Egzekucja z rachunku bankowego – jak to wygląda w praktyce?
Aby dokonać zajęcia, komornik musi najpierw ustalić, w jaki banku dłużnik posiada rachunek. Niekiedy wierzyciel już we wniosku o wszczęciu egzekucji wskazuje taką informację (bo np. współpracował z dłużnikiem i wie, skąd ten dokonywał wpłat na poczet np. wystawionych faktur). Komornik może również wystąpić o takie dane do Krajowej Izby Rozliczeniowej drogą elektroniczną (poprzez system OGNIVO). Od niedawna komornicy mogą również kierować zapytania (za pośrednictwem banków) do Centralnej informacji o rachunkach. Umożliwia to uzyskanie numerów kont wszystkich posiadanych przez dłużnika rachunków – nie tylko w bankach komercyjnych czy spółdzielczych, ale również w Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo Kredytowych.
Organ egzekucyjny może wreszcie w inny sposób ustalić bank prowadzący dłużnikowi rachunek – np. w drodze czynności terenowych (włącznie z przeszukaniem mieszkania czy innego lokalu dłużnika) czy zapytania skierowanego do biura rachunkowego dłużnika-przedsiębiorcy w trybie art. 761 kodeksu postępowania cywilnego.
Posiadając takie informacje, komornik może przystąpić do zajęcia. W przypadku banków (również spółdzielczych) następuje to w formie elektronicznego zawiadomienia, opatrzonego bezpiecznym kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Dzięki temu komornik jest w stanie szybko wyegzekwować zasądzone roszczenie. Rachunek prowadzony przez Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe (SKOKi) również może być zajęty, ale w drodze tradycyjnego („papierowego”) zawiadomienia.
Komornik
przesyła do banku, w którym dłużnik posiada rachunek, zawiadomienie o zajęciu wierzytelności pieniężnej dłużnika pochodzącej z rachunku bankowego do wysokości należności będącej przedmiotem egzekucji wraz z kosztami egzekucyjnymi i wzywa bank, aby nie dokonywał wypłat z rachunku bez zgody komornika do wysokości zajętej wierzytelności, lecz przekazał bezzwłocznie zajętą kwotę na pokrycie należności albo zawiadomił komornika w terminie siedmiu dni o przeszkodzie do przekazania zajętej kwoty (…)
Komornik nie musi przy tym wskazać konkretnego numeru rachunku bankowego. Oznacza to zarazem, że jeśli dłużnik posiada w banku kilka rachunków – wszystkie one pozostają zajęte, oczywiście do wysokości zadłużenia w danym postępowaniu. Zajęcie obejmuje nie tylko środki, które już znajdują się na rachunku, ale również takie, które dopiero wpłyną na niego w przyszłości.
Realizacja zajęcia polega na przekazaniu środków na konto bankowe komornika. Wyegzekwowane w ten sposób środki przekaże on wierzycielowi (lub wierzycielom).
Rachunek wspólny także podlega zajęciu
Często zdarza się, że właścicielem rachunku jest nie tylko dłużnik, ale również osoba trzecia – na przykład małżonek czy wspólnik. Czy taki rachunek może zostać zajęty? Przepisy przewidują taką możliwość.
W przypadku małżonków rachunek jest zajęty w całości. Jak wynika z treści art. 8912 §1 kodeksu postępowania cywilnego:
Na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim można prowadzić egzekucję z rachunku wspólnego dłużnika i jego małżonka.
W przypadku pozostałych współwłaścicieli rachunku sytuacja jest nieco inna. Zajęcie rachunku co prawda jest ważne, ale udziały osób trzecich mogą być zwolnione spod zajęcia, a dalsze czynności egzekucyjne będą prowadzone do udziału przypadającego dłużnikowi w rachunku wspólnym. Wysokość udziałów będzie ustalona na podstawie treści umowy rachunku bankowego, którą dłużnik jest obowiązany przedłożyć komornikowi w terminie tygodnia od daty zajęcia. Jeżeli umowa nie określa udziału w rachunku wspólnym albo gdy dłużnik nie przedłoży umowy – przyjmuje się, że udziały są równe. Po ustaleniu udziału dłużnika komornik zwalnia pozostałe udziały od egzekucji.
Egzekucja z rachunku bankowego podlega pewnym ograniczeniom. Czego bank nie potrąci z rachunku?
Jednak nie wszystkie pieniądze, które znajdują się na rachunku bankowym zajętym przez komornika sądowego, bank przekaże na rzecz organu egzekucyjnego. Z mocy prawa zwolnione są spod zajęcia są:
- świadczenia alimentacyjne,
- świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów,
- świadczenia rodzinne,
- dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych,
- zasiłki dla opiekunów,
- świadczenia z pomocy społecznej,
- świadczenia integracyjne,
- świadczenie wychowawcze.
Zajęciu nie podlega zatem na przykład świadczenie wypłacane w ramach programu 500 plus. Niekiedy jednak dochodzi do sytuacji, że bank takiego potrącenia dokona – należy wówczas jak najszybciej skontaktować się z komornikiem i przedstawić dokumenty potwierdzające ten fakt (np. wyciąg z rachunku), co umożliwi zwrot nienależnie przekazanych przez bank pieniędzy. Należy się jednak spieszyć, bo komornik musi rozksięgować środki nie później niż w ciągu czterech dni.
Ponadto wolne od zajęcia są środki do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Obecnie jest to zatem kwota 1500 zł, przy czym limit ten odnawia się co miesiąc.
Jeśli dłużnik prowadzi działalność gospodarczą, to zwolnione spod zajęcia są również środki na wypłatę wynagrodzeń dla jego pracowników. Zakaz wypłat z zajętego rachunku nie dotyczy bowiem bieżących (i tylko bieżących) wypłat na wynagrodzenie za pracę wraz z podatkami i innymi ciężarami ustawowymi oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania – do wysokości przeciętnego wynagrodzenia za pracę. Wypłata wynagrodzeń następuje po złożeniu komornikowi odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dowodu, a wypłata na alimenty i renty alimentacyjne – tytułu wykonawczego stwierdzającego obowiązek dłużnika do płacenia alimentów lub renty. Jeśli rachunek bankowy został zajęty w ramach postępowania zabezpieczającego, o sposobie korzystania z rachunku decyduje sąd.
Egzekucja z rachunku bankowego umożliwia względnie szybkie i niezbyt dolegliwe (w porównaniu do np. egzekucji z ruchomości czy nieruchomości) dla dłużnika zaspokojenie wierzyciela. W ten sposób komornicy sądowi egzekwuję rocznie kilka miliardów złotych.
Wpis powstał w ramach wspólnej akcji Bezprawnika i Krajowej Rady Komorniczej, zainicjowanej w celu popularyzacji usług oraz lepszej świadomości społecznej na temat roli komornika.
