Przedsiębiorstwa oprócz ruchomości czy nieruchomości posiadają także zasoby niematerialne. Wśród nich wymienić można know-how. Pojęcie to obejmuje takie elementy jak bazy klientów, receptury i przepisy, strategie i przewidywania czy procedury związane z zarządzaniem przedsiębiorstwem. Stanowi więc ważny element prowadzonej działalność tym bardziej, że jedną z najważniejszych cech know-how jest niejawność. Nic więc dziwnego, że zdobytą wiedzę i wypracowane praktyki przedsiębiorcy chcą chronić.
Czym jest know-how?
Know-how określane jest jako zespół doświadczeń, wiedzy technicznej i pozatechnicznej o charakterze poufnym. Są to informacje, które wprawdzie się są objęte patentami i umowami licencyjnymi ze względu na brak charakteru wynalazczego, jednak stanowią istotną część funkcjonowania przedsiębiorstwa. Know-how może dotyczyć bowiem między innymi odkrytych przez producenta rozwiązań technicznych i specjalnych właściwości, które nie są znane konkurencji. Na pojęcie to składają się więc zarówno specjalistyczna wiedza, jak i czynności manualne. Pojawia się także tendencja określania pojęciem know-how także doświadczenia praktycznego i technicznych kwalifikacji całego personelu. Ogólnie rzecz biorąc know-how można jednak zdefiniować jako zbiór wiedzy, umiejętności i możliwości do wykonania konkretnych czynności dla uzyskania pożądanego efektu, który nie jest powszechnie znany i dostępny. Aby więc dana wiedza i doświadczenie mogła być określona pojęciem know-how, musi posiadać takie cechy jak:
- Niejawność
- Istotność dla procesu produkcji/ wykonywania usługi
- Dokładne opisanie i wyodrębnienie
Know-how w polskim prawie
W prawie polskim know-how póki co nie doczekało się ścisłej definicji. Wzmianka pojawia się między innymi w art. 5a ust. 34 lit. c Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tam know-how definiowane jest jako:
równowartość udokumentowanej wiedzy (informacji) nadającej się do wykorzystania w działalności przemysłowej, naukowej lub handlowej (know-how)
Art. 29 tej samej ustawy określa natomiast know-how jako:
informacje związane ze zdobytym doświadczeniem w dziedzinie przemysłowej, handlowej lub naukowej
Know-how a tajemnica przedsiębiorstwa
Know-how przedstawiane jest także często jako tajemnica przedsiębiorstwa, która w art. 11 ust. 2 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji:
Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.
Choć pojęcia te mają wiele elementów wspólnych, nie powinny być jednak używane jako synonimy. Tajemnica przedsiębiorstwa jest bowiem pojęciem szerszym. Oprócz know-how obejmuje także informacje o stanie majątkowym i zobowiązaniach finansowych firmy czy szczegóły umów zawieranych z pracownikami. Nie każda informacja chroniona jako tajemnica przedsiębiorstwa będzie więc mogła podlegać ochronie jako know-how.
Jak przedsiębiorcy mogą chronić know-how?
Najważniejszą i jednocześnie podstawową kwestią przy ochronie know-how jest zadbanie o bezpieczeństwo obrotu informacji wewnątrz i na zewnątrz firmy. Zazwyczaj więc w celu ochrony informacji z pracownikami, współpracownikami i kontrahentami zawierane są umowy o zachowaniu poufności. Pozwala to chronić przed kradzieżą pomysłów czy rozwiązań technicznych. Przy codziennej wymianie dokumentów czy informacji sprawdza się także wskazywanie, które dane i informacje są poufne i muszą zostać zachowane w tajemnicy. Skuteczność ochrony podnosi także udostępnianie określonych informacji tylko osobom, które rzeczywiście powinny mieć do nich dostęp. Przedsiębiorcy mogą zadbać ponadto o odświeżanie haseł dostępu na firmowych komputerach, niszczenie zbędnych dokumentów, a także przechowywanie ich w bezpiecznym miejscu, by nie każda osoba odwiedzająca firmę mogła uzyskać do nich dostęp.
Ochrona prawna
Zabiegi i procedury wprowadzone w przedsiębiorstwie to jedna kwestia, osobną są natomiast prawne narzędzia pozwalające na lepszą ochronę. Ponieważ know-how nie ma charakteru odkrywczego, nie może zostać opatentowany. Ujawnienie know-how bez zgody przedsiębiorcy będzie natomiast traktowane jako czyn nieuczciwej konkurencji, a zgodnie z art. 23 ustawy przewidziana jest w tym wypadku kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat. W zależności od okoliczności dokonania czynu nieuczciwej konkurencji sąd będzie mógł ponadto nakazać osobie, która ten czyn popełniła, naprawienie szkody czy zakazać zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu czy prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Przedsiębiorca ma ponadto możliwość dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych, a więc na podstawie artykułu 415 Kodeksu cywilnego.
Czerpanie zysków z wypracowanych rozwiązań, czyli komercjalizacja know-how
Know-how może podlegać także komercjalizacji. W końcu przedsiębiorca który samodzielnie doszedł do pewnych rozwiązań, może chcieć zarobić na swojej wiedzy. Dla drugiej strony to natomiast dobra okazja, by skorzystać z wypracowanych już mechanizmów, zamiast tracić czas na samodzielne szukanie odpowiedniej drogi. Umowa know-how jest umową nienazwaną określaną przez same strony, przy czym w pierwszej kolejności zastosowanie znajdują przepisy ogólne Kodeksu cywilnego, a następnie odpowiednio te dotyczące umowy licencyjnej.
Wiedza udostępniana jest beneficjentowi za opłatą, która może być jednorazowa, okresowa, ryczałtowa albo stanowić pewien procent od obrotu czy zysku. Przy umowie know-how strony zobowiązują się także do zachowania poufności – warunek ten dotyczy także przekazującego. Nie wyklucza to jednak możliwości podpisania podobnych umów z kilkoma podmiotami przy jednoczesnym zobowiązaniu każdego z nich do zachowania poufności. Najczęściej inny podmiot może korzystać z know-how na zasadzie licencji. Zanim jednak zostanie podpisana umowa, przedsiębiorcy przystępują do negocjacji. Już na tym etapie warto więc zabezpieczyć swoje interesy, korzystając z art. 721 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli w toku negocjacji strona udostępniła informacje z zastrzeżeniem poufności, druga strona jest obowiązana do nieujawniania i nieprzekazywania ich innym osobom oraz do niewykorzystywania tych informacji dla własnych celów, chyba że strony uzgodniły inaczej. W przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania wymienionych obowiązków uprawniony będzie mógł natomiast żądać od drugiej strony naprawienia szkody albo wydania uzyskanych przez nią korzyści.
