Łatwo się daje, trudniej odbiera. Na szczęście prawo dopuszcza odwołanie darowizny. Ale stawia warunki. Bo generalnie, umów trzeba dotrzymywać, a darowizna jest umową.
Odwołanie darowizny
Z prawnego punktu widzenia darowizna polega na tym, darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. W ten sposób może on podarować pieniądze, rzeczy, nieruchomości itd…Czasem jednak darczyńca żałuje swojej decyzji i gdyby mógł cofnąć czas, darowizny by nie zrobił. Przepisy dają mu taką możliwość. Postępowanie zależy od tego czy darowizna została wykonana czy nie. Samo podpisanie umowy darowizny nie jest wykonaniem darowizny. Nawet jeśli jest to akt notarialny, który przenosi własność nieruchomości. Trzymając się tego przykładu, mogło się przecież zdarzyć, że nieruchomość nie została jeszcze przekazana.
Darowizna niewykonana może zostać odwołana, jeżeli po zawarciu umowy darowizny stan majątkowy darczyńcy uległ takiej zmianie, że wykonanie tej umowy nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania, odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb. Albo bez uszczerbku dla ciążących na nim obowiązków alimentacyjnych.
Jak cofnąć darowiznę? Odwołanie darowizny najlepiej zrobić w formie pisemnej. Trzeb napisać oświadczenie o jej odwołaniu. Wskazać w nim co było przedmiotem darowizny i dlaczego jest odwołana. Pismo trzeba doręczyć obdarowanemu. Jeśli nie można osobiście, to pozostaje wysłanie listu poleconego. Najlepiej za zwrotnym potwierdzeniem odbioru.
Nie wystarczy zwykła niewdzięczność
Obojętnie czy darowizna została wykonana czy nie, można ją odwołać, jeśli po podpisaniu umowy darowizny, darczyńcę spotka rażąca niewdzięczność ze strony obdarowanego. Nie znajdziecie katalogu sytuacji, uznanych za rażącą niewdzięczność. Na podstawie zapadających wyroków można powiedzieć, że chodzi o celowe i świadome występowanie przeciwko darczyńcy. Za takie uznaje się działania obliczone na wyrządzenie mu szkody i krzywdy. Wszelkie próby sprecyzowania czym jest rażąca niewdzięczność nie sprawią, że ocena postępowania obdarowanego będzie wolna od subiektywizmu. Dlatego odwołanie darowizny łatwe nie jest. Czy zdrada męża jest rażącą niewdzięcznością wobec teściów? W ocenie sądu niekoniecznie. Ale już odmawianie pomocy w chorobie czy używanie przemocy, jak najbardziej tak.
Na odwołanie wykonanej już darowizny darczyńca ma rok, od momentu, w którym dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego. Odwołanie darowizny następuje w drodze oświadczenia woli złożonego przez darczyńcę obdarowanemu na piśmie (art. 900 Kodeksu cywilnego).
Oświadczenie musi być
„Odwołanie darowizny nie następuje w drodze orzeczenia sądu o charakterze prawo – kształtującym (jak np. rozwiązanie darowizny w okolicznościach opisanych w art. 901 k.c.), lecz przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie. Dopiero po złożeniu takiego oświadczenia – wywołującego skutek obligacyjny – lub równocześnie z tym oświadczeniem, darczyńca może wystąpić z powództwem o zwrot przedmiotu darowizny (złożenie przez obdarowanego oświadczenia woli na podstawie art. 64 k.c. w zw. z art. 1047 k.p.c. i art. 900 k.c.). W sprawie zainicjowanej takim powództwem, stosownie do zarzutu obdarowanego, możliwe jest poddanie ocenie skuteczności odwołania darowizny pod kątem spełnienia przesłanek określonych w art. 898 k.c. i art. 899 k.c.” czytamy w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie (Sygn. akt V ACa 327/18).
Czyli dla skutecznego odwołania darowizny ważne jest złożenie oświadczenia. Termin – jednego roku w przypadku rażącej niewdzięczności. No i oczywiście musi zajść ta rażąca niewdzięczność. Nie każdy przypadek nagannego zachowania się obdarowanego uzasadnia skorzystanie z prawa odwołania darowizn. Jeśli obdarowany nie chce zwrócić przedmiotu darowizny, to jedyną drogą pozostaje sąd. A tam trzeba wykazać, że się takie oświadczenie odwołania darowizny złożyło. Dochowało terminu i udowodnić, że były do tego powody.
Przemyśl to jeszcze
Nie można odwołać darowizny jeśli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jak również nie można tego zrobić, gdy czyni ona zadość zasadom współżycia społecznego. Jak widać odwołanie darowizny nie jest łatwe. Może wymagać prowadzenia długiego procesu sądowego. Jest tylko jeden pewny sposób, by nie mieć problemów z odwoływaniem darowizny – nie robić jej. Zwłaszcza jeśli jej przedmiotem jest dom czy mieszkanie, w którego darczyńca korzysta. Lektura akt sądowych z opisem czynności, do których zdolne są wobec siebie osoby, zdawałoby się po stopniu spokrewnienia, najbliższe dowodzi, że darowanie wymaga rozwagi. Trzeba też pamiętać, że darowizna w rodzinie może też mieć skutki podatkowe.
