Podatek od czynności cywilnoprawnych na szczęście nie dotyczy spadków. Nie może być inaczej, skoro dziedziczenie majątku obejmuje zupełnie inny podatek. Jest jednak jedna konkretna sytuacja, w której będziemy musieli zapłacić PCC przy spadku. Mowa o umowie o dziale spadku.
Co do zasady spadki i darowizny mają swój osobny podatek, więc nie musimy się przejmować PCC
W trakcie dyskusji nad projektem ustawy antyflipperskiej Lewicy przewijał się wątek obciążenia karnymi stawkami podatku od czynności cywilnoprawnych także tych zdarzeń, których ten absolutnie nie powinien dotyczyć. Mowa tutaj w szczególności o przypadkach odziedziczenia mieszkania i jego szybkiego zbycia przez spadkobiercę. Na szczęście nawet konstrukcja tej konkretnej daniny praktycznie wyklucza taki obrót sprawy.
Opodatkowaniu podlega dokonanie określonych czynności wskazanej w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych. PCC nie należy mylić z opłatą skarbową, która w przeciwieństwie do wielu istniejących w Polsce „opłat na niby” jak najbardziej jest daniną zwrotną. To znaczy: jeśli czynność urzędowa, za którą podatnik uiścił opłatę, nie została zrealizowana, ma prawo do zwrotu dokonanej zapłaty. W przypadku PCC zapłaty dokonujemy już po fakcie, więc o jakiejkolwiek zwrotności nie może być mowy.
Nikogo chyba nie zdziwi stwierdzenie, że co do zasady PCC przy spadku i darowiźnie nie występuje. W końcu istnieje zupełnie odrębny podatek, który swoim zakresem przedmiotowym obejmuje jedno i drugie zdarzenie. Jak się łatwo domyślić, mowa o podatku od spadków i darowizn.
Jest jednak jedna sytuacja, w której powyższa zasada nie ma zastosowania. Obowiązek odprowadzenia PCC przy spadku dotyczy jednego konkretnego rodzaju umowy, która może być zawarta przy okazji dziedziczenia. Wynika on wprost z treści ustawy o PCC.
Art. 1
1. Podatkowi podlegają:
1) następujące czynności cywilnoprawne:
[…]
f) umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
PCC przy spadku zapłacimy, jeśli razem z innymi spadkobiercami zawrzemy specjalną umowę o jego podział
Czym właściwie jest umowa o dział spadku? Odpowiedzi na to pytanie nie znajdziemy w treści kodeksu cywilnego. Ustawodawca najwyraźniej uznał, że sama nazwa jest na tyle oczywista, że nie ma najmniejszej potrzeby definiowania tego pojęcia. Problem polega na tym, że sam kodeks jest stosunkowo starą ustawą i posługuje się słownictwem nieco rozmijającym się ze współczesnym językiem polskim. Jeżeli jednak stwierdziłbym, że tak naprawdę chodzi o „podział spadku”, to sprawa zapewne od razu stałaby się jasna.
W rzeczywistości dział spadku to nic innego jak doprowadzenie do podziału majątku po zmarłym i rozdysponowania pomiędzy spadkobierców wchodzących w skład jego skład rzeczy lub praw. Co istotne: obejmuje on również wyrównanie ich wartości poprzez spłaty i dopłaty dokonywane pomiędzy spadkobiercami. Sensem tej czynności najczęściej będzie chęć uniknięcia ustanowienia jakiejś formy współwłasności. Na przykład: mieszkanie jest jedno a spadkodawców trzech.
Zgodnie z art. 1037 §1 kodeksu cywilnego może się odbyć na dwa różne sposoby. Pierwszym jest orzeczenie sądu. Nas interesuje ten drugi: umowa pomiędzy spadkobiercami. Jej zaletą jest to, że w przeciwieństwie do drogi sądowej, umowa o dział spadku może dotyczyć jedynie części dziedziczonego majątku. PCC przy spadku obejmuje wyłącznie wspomniane wyżej spłaty i dopłaty. Trzymając się naszego przykładu z jednym mieszkaniem i trójką spadkodawców: osoba, której zgodnie z umową przypada mieszkanie, spłaca „utracone” udziały pozostałej dwójce.
Obowiązek podatkowy w tym przypadku ciąży na podmiocie nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku. W naszym przykładzie PCC przy spadku zapłaci spadkobierca, który otrzyma mieszkanie. Podstawą opodatkowania jest część wartości rynkowej mieszkania, która wykracza ponad udział danego spadkobiercy w spadku.
Ile trzeba zapłacić? Wszystko zależy od tego, jakie dokładnie rzeczy lub prawa majątkowe obejmuje umowa o dział spadku. W przypadku przeniesienia własności nieruchomości lub pokrewnych praw do niej oraz własności rzeczy ruchomych stawka wynosi 2 proc. W przypadku innych praw majątkowych stawka wynosi 1 proc.
