Za pracę należy się zapłata. Niestety nie każdy pracodawca przyjmuje do wiadomości tę oczywistość. Stąd właśnie biorą się różnego rodzaju pokraczne wynalazki w postaci bezpłatnych dni próbnych, szkoleń połączonych z procesem rekrutacyjnym albo słynne bezpłatne staże. To ostatnie zjawisko chyba najczęściej było przedmiotem społecznego oburzenia i krytyki ze strony dziennikarzy oraz ekspertów. Nic dziwnego, że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej postanowiło tej praktyki wreszcie zakazać.

We wtorek minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk potwierdziła w trakcie konferencji prasowej, że podległy jej resort rozpoczyna pracę nad ustawą wprowadzającą zakaz bezpłatnych staży. Beneficjentami nowych przepisów mieliby być przede wszystkim młodzi pracownicy, którzy najczęściej padają ofiarą nieuczciwych pracodawców.

Określenia użytego przez minister pracy chyba nie trzeba tłumaczyć. Nie da się ukryć, że bezpłatne staże stanowią przejaw wyzysku. Pracownik może się zdecydować na taką formę współpracy z kilku powodów. Przede wszystkim w grę wchodzi nadzieja, że jeśli się sprawdzi, to pracodawca zdecyduje się na podpisanie z nim umowy o pracę. Alternatywę może stanowić szczera chęć zdobycia jakiegoś doświadczenia, które może pomóc w znalezieniu prawdziwej pracy.

W pierwszym przypadku poprawną formą zatrudnienia byłaby umowa na czas próbny. Niestety dla pracodawcy, wiąże się ona z koniecznością zapłaty za pracę. Jeżeli zaś chodzi o naukę poprzez świadczenie pracy, w grę wchodziłby płatny staż. Przygotowywany przez MRPiPS projekt dąży właśnie do zapewnienia każdemu stażyście zapłaty za wykonywaną pracę.

Nie da się ukryć, że zgadzam się z diagnozą minister Dziemianowicz-Bąk co do konieczności zapewnienia młodym pracy jeśli nie dobrej jakości, to przynajmniej wypełniającej kryterium minimum ludzkiej przyzwoitości. Jest jednak jeden przypadek, który sprawia, że całkowity zakaz bezpłatnych staży nie należy do najlepszych pomysłów.

Zdarzyć się może, że określone przepisy prawa uzależniają możliwość wykonywania określonej pracy od zdobycia określonych uprawnień. Jednym z kryteriów nabycia tychże często okazuje się konieczność przepracowania jakiegoś okresu na określonym stanowisku. Tylko jak to osiągnąć, jeśli na przykład prowadzimy już własną firmę, albo po prostu nikt nie chce nas zatrudnić na normalną umowę o pracę.

W tej sytuacji bezpłatny staż stanowi nierzadko jedyną szansę na zdobycie upragnionych uprawnień. Stosunkowo często jest to wręcz forma uprzejmości wyświadczanej stażyście przez przedsiębiorcę. Nie ma się co oszukiwać: całkowity zakaz bardzo skomplikuje rozwiązywanie tego typu spraw. Można oczywiście zrobić to poprzez zwrot wynagrodzenia i reszty poniesionych przez pracodawcę kosztów "pod stołem", ale z pewnością nie o takie rozwiązania nam chodzi.

Czy można pogodzić zakaz bezpłatnych staży i konieczność zostawienia przyspieszonej drogi spełniania stawianych przez przepisy wymagań? Wydaje się, że taka możliwość jak najbardziej istnienia. Wystarczy z góry skonstruować przepisy o zakazie w taki sposób, by nie dotyczył on przypadków, gdy jedynym celem takiego stażu jest właśnie umożliwienie stażyście zdobycia jakichś określonych uprawnień, których istnienie wynika bezpośrednio z przepisów prawa.

Hipotetyczną alternatywę stanowi oczywiście niestawianie wymagań przepracowania na określonym stanowisku określonego czasu, by móc się starać o jakąś innego rodzaju pracę. Wszyscy chyba zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że byłoby to nie tylko niepraktyczne rozwiązanie, ale także prowadzące do zatrudniania przypadkowych ludzi w miejscach wymagających kompetencji.