Jakość powietrza w Polsce jest tradycyjnie już najgorsza w Europie. Składa się na to wiele czynników, między innymi prowadzona niedostatecznie szybko dekarbonizacja energetyki. Kolejnym problemem są jednak kopciuchy. Tych dość szybko ubywa, jednak wciąż pozostaje ich w Polsce prawie 3 miliony. Część samorządów, głównie w dużych miastach, stawia na zakazy. W tym nawet na zakaz palenia drewnem w kominkach. Okazuje się, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska może pójść w ich ślady.

Chodzi o przygotowywaną aktualizację Krajowego Programu Ochrony Powietrza. Dotychczasowy dokument rozpisano do 2020 r. ze z perspektywą do roku 2030. Określał perspektywę realizacji najważniejszych, kluczowych z punktu widzenia poprawy jakości powietrza działań. Teraz mamy rok 2022 i kluczowe zadania udało się zrealizować. Czas więc na zaplanowanie następnych posunięć.

W projekcie aktualizacji wśród najważniejszych wyzwań na nadchodzące dekady wskazano jeden bardzo interesujący postulat.

Przez "rezygnację" należy w tym przypadku rozumieć całkowity zakaz palenia węglem w Polsce. Do 2030 r. miałby zacząć obowiązywać w miastach. Na wsiach ten proces wydłużyłby się o następne 10 lat. Mowa o węglu kamiennym dlatego, że jeszcze bardziej zanieczyszczającego powietrze węgla brunatnego nie można już wykorzystywać w instalacjach o mocy poniżej jednego megawata.

Narzucony odgórnie całkowity zakaz palenia węglem kamiennym w perspektywie kilku lat ma oczywiście sens, z punktu widzenia troski o czystość powietrza. W tym także walki ze smogiem w dużych miastach. Często lokalna uchwała antysmogowa nie wystarczy, by uchronić dane miasto przed smogiem. Wszystko z powodu gmin dookoła bez tego typu regulacji. Najsłynniejszym przykładem może być tutaj tzw. krakowski obwarzanek.

Warto przy tym zauważyć, że zakazy to nie wszystko. Istnieją także programy mające ułatwić obywatelom zamianę kopciuchów na bardziej ekologiczne źródło ciepła. Tutaj mowa nie tylko o uldze termomodernizacyjnej w podatku dochodowym, ale także o programie Czyste Powietrze. Temu do pełnego sukcesu brakuje przede wszystkim dalszego uproszczenia procedur przyznawania dotacji. Jeżeli wymiana pieców musiałaby nastąpić w ciągu od 7 do 17 lat, to najprawdopodobniej praktycznie każde gospodarstwo domowe byłoby w stanie osiągnąć taki cel, przy uwzględnieniu pomocy ze strony państwa i samorządów.

Kolejną zaletą takiego posunięcia byłoby dużo mniejsze uzależnienie naszego kraju od importu węgla. Zwłaszcza wyjątkowo niewygodnego politycznie surowca pochodzącego z Rosji. Należy przy tym zaznaczyć, że importowany węgiel trafia przede wszystkim właśnie do odbiorców indywidualnych. Mowa o ok. 60 proc. surowca. Polskie elektrownie i elektrociepłownie praktycznie go nie wykorzystują.

Oczywiście całkowity zakaz palenia węglem ma również pewne poważne wady. Chodzi tutaj przede wszystkim o te gospodarstwa, które faktycznie wymieniły piec w ramach chociażby Czystego Powietrza - na bardziej ekologiczne piece węglowe. Konieczność kolejnej wymiany źródła ciepła z pewnością wzbudziłaby uzasadnione wzburzenie. Nie wspominając nawet o dodatkowych kosztach. Być może rozsądnym postulatem byłoby wzięcie przez państwo zdecydowanej większości kosztów na siebie?

Kolejny problem stanowi sytuacja kopalń w naszym kraju. Koniec polskiego górnictwa węglowego przewidziano na 2049 r. Do tego czasu kopalnie powinny funkcjonować w warunkach umożliwiających utrzymanie dotychczasowego zatrudnienia. Niedawny postulat wprowadzenia bardziej surowych norm dotyczących ekogroszku przyniósł oburzenie wśród górniczych związków zawodowych. Wszystko dlatego, że spełniałby je surowiec z zaledwie jednej krajowej kopalni. Łatwo sobie wyobrazić, jaki skutek mógłby przynieść całkowity zakaz palenia węglem.