Narodziny dziecka to nie tylko wielka radość, ale również dużo nowych obowiązków i zmiana sytuacji. Zmiany dotyczą obojga rodziców, oboje muszą dostosować się do zmian. Ustawodawca, biorąc to pod uwagę, wprowadził urlop ojcowski w wymiarze 2 tygodni (obok urlopu macierzyńskiego, który przysługuje kobiecie). Niewykorzystany urlop ojcowski przepada.
Po narodzinach dziecka ojcu przysługują 2 tygodnie urlopu. Za okres ten pobiera się 100 proc. wynagrodzenia. Co więcej, to sam ojciec decyduje, kiedy urlop ten wykorzystać – nie jest on przyznawany „z automatu” i nie musi rozpocząć się tuż po narodzinach nowego członka rodziny. Mężczyzna jednak musi pamiętać, że ma określony czas na wykorzystanie dodatkowych dni wolnych.
Komu przysługuje urlop ojcowski?
Kodeks pracy w art. 182 (3) reguluje kwestie udzielania urlopu ojcowskiego. Zgodnie z tym przepisem, ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze dwóch tygodni. W tym przypadku mowa o biologicznych ojcach niedawno urodzonych dzieci, jednak urlop ojcowski mogą wykorzystać również osoby przysposabiające dziecko. W tym przypadku mężczyzna, który przysposobił dziecko, może wykorzystać urlop ojcowski w wymiarze dwóch tygodni.
Ojciec biologiczny ma na wykorzystanie urlopu ojcowskiego 12 miesięcy od momentu urodzenia dziecka, z kolei osoba przysposabiająca 12 miesięcy od momentu uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu dziecka (jednak nie dłużej, niż do ukończenia przez przysposabianego 14 roku życia). Tym samym osoba przysposabiająca jest dodatkowo ograniczona wiekiem dziecka – przysposabiając dziecko 13-letnie, które za 2 miesiące będzie miało 14 urodziny, ojciec ma 2 miesiące na wykorzystanie przysługującego mu urlopu.
Jeżeli nie wykorzystasz urlopu ojcowskiego, ten przepada bez rekompensaty
Urlop ojcowski nie jest nową konstrukcją w kodeksie pracy, jednak 26 kwietnia 2023 roku weszła w życie nowelizacja, która nieco ograniczyła możliwość wykorzystania tego urlopu. O ile jeszcze z początkiem 2023 roku ojciec miał 2 lata na wykorzystanie dodatkowego, płatnego urlopu (do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia), to nowelizacja ograniczyła ten czas do roku (do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia).
Oznacza to, że ojcowie, którym dzieci urodziły się na przykład 26 kwietnia 2023, już za 3 miesiące stracą prawo do wykorzystania urlopu ojcowskiego. Jeżeli mężczyzna zorientuje się w ostatniej chwili i wystąpi o urlop ojcowski przykładowo 19 kwietnia, będzie mógł z niego skorzystać, jednak w niepełnym wymiarze – w dniu, w którym dziecko skończy 12 miesięcy, nie będzie mógł kontynuować urlopu. Co ciekawe, jeżeli dziecko urodziło się 25 kwietnia 2023 roku, ojciec podlega wcześniejszym ograniczeniom, tak więc urlop będzie mógł rozpocząć nawet 24 kwietnia i wykorzystać go w pełnym wymiarze.
Taka rozbieżność wynika z przepisów przejściowych, zgodnie z którymi ojciec wychowujący dziecko, w momencie wejścia w życie nowelizacji (czyli dziecko musiało się urodzić przed 25 kwietnia przed północą, urodziny po północy sprawiają już, że ojcowie podlegają nowym regulacjom), ma prawo wykorzystać urlop ojcowski, zgodnie z przepisami obowiązującymi wcześniej. Tym samym ma na to 2 lata, a nie rok.
Co bardzo istotne, urlop ojcowski, jeżeli nie zostanie wykorzystany, „przepada” bez żadnej rekompensaty. Nie ma również obowiązku wykorzystania urlopu ojcowskiego, w związku z czym to w interesie świeżo upieczonego ojca leży pilnowanie terminów i wystąpienie z wnioskiem o udzielenie urlopu ojcowskiego.
Jak skorzystać z urlopu ojcowskiego
Urlop ojcowski udzielany jest na wniosek ojca (można go złożyć w wersji papierowej lub elektronicznej), który powinien być złożony nie później, niż 7 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Jeżeli 7-dniowy termin nie zostanie zachowany, pracodawca ma prawo wniosku nie uwzględnić. Ojciec oczywiście może wnioskować o urlop ojcowski ponownie (w innym terminie, zachowując stosowne wyprzedzenie), jeżeli wciąż ma do niego prawo.
Urlopu tego nie trzeba wykorzystać w całości (chociaż oczywiście można), jednak może być podzielony najwyżej na dwa okresy tygodniowe. O terminie rozpoczęcia urlopu ojcowskiego decyduje ojciec – może złożyć stosowny wniosek tuż po urodzeniu dziecka, może odczekać kilka tygodni, lub kilka miesięcy.
