Pomimo, że od wejścia w życie dużej nowelizacji przepisów Kodeksu pracy mijają już niemal dwa miesiące, to nadal część zmian niesie za sobą sporo wątpliwości. Nowe zasady urlopów dla większości pracowników są znane, ale gorzej z przełożeniem ich na życie codzienne. W tym celu odpowiedzi na pojawiające się pytania przygotowała Państwowa Inspekcja Pracy.
Od 26 kwietnia 2023 roku, czyli dnia rozpoczęcia obowiązywania nowych przepisów, instytucje kluczowe dla pracowników mają pełne ręce roboty. Na pytania ubezpieczonych wielokrotnie odpowiadał już ZUS, a przed paroma dniami zestaw pytań i odpowiedzi przygotowała Państwowa Inspekcja Pracy. Na Bezprawniku zebraliśmy je w jedną całość w celu zbiorczego przedstawienia poruszonych zagadnień.
Z wydłużonego urlopu rodzicielskiego mogą skorzystać oboje rodzice
Nowe zasady urlopów wprowadziły sporo zmian przede wszystkim w uprawnieniach pracowników będących rodzicami. Najważniejszą z nich jest wydłużenie urlopu rodzicielskiego. Co ważne, możliwość wykorzystania dodatkowych 9 tygodni przysługuje rodzicom uprawnionym do wskazanego urlopu także w okresie od dnia 2 sierpnia 2022 roku do 26 kwietnia 2023 roku.
Wszystko dzięki przepisom przejściowym, które musiały zostać przyjęte ze względu na to, że nasz rząd spóźnił się z przyjęciem unijnej dyrektywy. Nowe regulacje nie obejmują jednak pracowników, którzy wykorzystali urlop rodzicielski przed 2 sierpnia 2022 roku.
Wbrew obiegowej opinii z dobrodziejstwa wydłużonego urlopu rodzicielskiego skorzystać mogą oboje rodzice. Warunkiem jest wykorzystanie przez każdego z nich co najmniej 9 tygodni tegoż urlopu. Pozostałe 32 tygodnie można podzielić dowolnie w sposób najbardziej odpowiedni dla danej rodziny. Celem dyrektywy work-life balance nie było bowiem wydłużenie czasu, który mamy spędzą w domach, a ich aktywizacja na rynku pracy i zachęcenie ojców do skorzystania z urlopu rodzicielskiego.
Nowe zasady urlopów – po 12 miesiącach niewykorzystany urlop ojcowski przepadnie
Choć z urlopów rodzicielskich do tej pory ojcowie nie korzystali zbyt często, to urlop ojcowski od zawsze cieszy się dużą popularnością. Stąd też zapewne wielu pracowników nie ucieszył fakt, że po nowelizacji przepisów na jego wykorzystanie przewidziano już nie 24 miesiące a jedynie 12 miesięcy od dnia urodzenia dziecka.
Zmiany dotknęły jednak ojców, których potomstwo urodziło się po dniu wejściu w życie nowych przepisów, tj. po 26 kwietnia 2023 roku. Pracownik-ojciec wychowujący dziecko do tej daty może wykorzystać urlop ojcowski na dotychczasowych zasadach, czyli aż do ukończenia przez dziecko drugiego roku życia.
Warto pamiętać, że Kodeks pracy nie przewiduje możliwość przeniesienia urlopu ojcowskiego. Stąd też po zmianie przepisów w przypadku niewykorzystania całości 2-tygodniowego wolnego w ustawowym terminie, pozostała część bezpowrotnie przepada.
Siła wyższa i urlop opiekuńczy – pracodawca nie ma uprawnień, by odmówić
Nowością w uprawnieniach pracowniczych jest też zwolnienie z pracy z powodu działania siły wyższej oraz urlop opiekuńczy w celu opieki nad członkiem rodziny. Jak wyjaśnia PIP w obu przypadkach pracodawca właściwie nie posiada uprawnień do odmowy, o czym na łamach Bezprawnika pisaliśmy już w styczniu wskazując, że dodatkowe wolne może w praktyce wyglądać jak kolejny urlop na żądanie.
Państwowa Inspekcja Pracy przypomina też, że z urlopu opiekuńczego w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia członkowi najbliższej rodziny można korzystać jedynie w przypadku poważnych problemów medycznych takiej osoby. Nie jest zatem zasadne wnioskowanie o urlop w sytuacji na przykład opieki na dziecko w czasie wakacji czy ferii.
Z drugiej strony przepisy nie przewidują, by przełożony mógł domagać się jakiegokolwiek dowodu na faktyczne działanie siły wyższej, czy wystąpienie konieczności opieki nad osobą bliską. Wszystko ma się opierać na oświadczeniu pracownika, co stwarza pole do nadużyć.
