O dyrektywie o ochronie sygnalistów było głośno już trzy lata temu. To właśnie do grudnia 2021 r. państwa członkowskie miały ją wdrożyć do krajowego porządku prawnego. Polska ustawa została uchwalona przez Sejm dopiero pod koniec maja. Warto jednak prześledzić jej zapisy, bo zmusza do wprowadzenia zmian w zakładach pracy. Czasu na przygotowanie jest niewiele. Wejdzie w życie już po 3 miesiącach od publikacji.
Nowe zasady mają chronić osoby zgłaszające naruszenia prawa
Założeniem dyrektywy unijnej jest ochrona osób zgłaszających naruszenia prawa. Zakres stosowania dyrektywy dotknie zatem zarówno jednostki państwowe jak i prywatnych pracodawców. Naruszeniem prawa, według przyjętej ustawy, jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa. Takie naruszenie dotyczy wielu gałęzi prawa. Wśród ustawowego katalogu wymieniono prawo pracy, zamówienia publiczne a nawet ochronę środowiska.
Obowiązek wdrożenia procedury zgłoszeń wewnętrznych
Ustawa nakłada na pracodawców nowy obowiązek. Będą oni musieli utworzyć w swoich organizacjach procedurę zgłoszeń wewnętrznych. Jest to plan komunikacji, zapewniający bezpieczeństwo dla zgłaszających nieprawidłowości. Musi on przewidywać między innymi sposoby przekazywania zgłoszeń wewnętrznych i osobę odpowiedzialną za ich odbieranie. Zgłoszeń będzie można dokonywać także anonimowo, a pracodawca musi ustalić w jaki sposób będzie się z takimi anonimami obchodził.
Kto musi wdrożyć nowe zasady?
Nowy obowiązek obejmie pracodawców, którzy zatrudniają co najmniej 50 osób. Do tej liczby zalicza się zarówno pracowników jak i osoby wykonujące pracę na innych podstawach, takich jak umowy cywilnoprawne czy nawet wolontariaty. Ponadto, organizacje prowadzące działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych, bezpieczeństwa transportu czy ochrony środowiska, będą musiały wdrożyć nowe zasady, niezależnie od liczby zatrudnionych.
Niezbędne są konsultacje
Każdy pracodawca wprowadzający procedurę, będzie musiał ją skonsultować. Jeśli w zakładzie pracy istnieją związki zawodowe, konieczne będą rokowania nad zapisami procedury. Co więcej, procedurę należy skonsultować z każdą działającą zakładową organizacją związkową osobno. Jeśli związków zawodowych nie ma, pracodawca będzie musiał skonsultować procedurę z przedstawicielami osób świadczących pracę na jego rzecz. Konsultacje mogą trwać nie krócej niż 5 dni i nie dłużej niż 10 dni od dnia przedstawienia projektu procedury zgłoszeń wewnętrznych.
Uwaga na sankcje
Ustawa przewiduje sankcje za niewprowadzenie procedury zgłoszeń wewnętrznych oraz za ustanowienie jej niezgodnie z wymaganiami ustawy. Pracodawca taki będzie podlegał karze grzywny. Ponadto, ustawa przewiduje sankcje za działania odwetowe na osobie zgłaszającej naruszenia. Zgodnie z nią, kto podejmuje działania odwetowe wobec sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca tego czynu działa w sposób uporczywy, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Ustawa obecnie została skierowana do Senatu, a następnie będzie oczekiwać na podpis Prezydenta. Warto zatem już teraz, przygotować się do wdrożenia przewidzianej procedury, aby uniknąć odpowiedzialności.
