Urlop bezpłatny to przerwa w wykonywaniu pracy, podczas której zawieszeniu ulegają obowiązki pracownika i pracodawcy. Inaczej niż w przypadku urlopu wypoczynkowego czy innych rodzajów urlopów czas ten nie jest wliczany do stażu pracy. Za okres zwolnienia ze świadczenia pracy nie przysługuje też pracownikowi wynagrodzenie. Ponadto nie zachowuje on prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w tym w szczególności prawa do zasiłku chorobowego i opiekuńczego.

Pracodawca nie ma możliwości przymuszenia pracownika do złożenia wniosku o urlop bezpłatny – na przykład w celu poprawy chwilowej złej sytuacji finansowej firmy. Wystąpienie o udzielenie przerwy w wykonywaniu pracy zależy więc tylko od pracownika. Nie musi on przy tym podawać przyczyny złożenia wniosku urlopowego. Pracodawca nie ma natomiast obowiązku, by do tego wniosku się przychylić. W przypadku odmowy nie jest też obowiązany do podania uzasadniania. Wyjątkiem będzie tu urlop bezpłatny udzielany w przypadku powołania do pełnienia funkcji z wyboru w związkach zawodowych czy na czas mandatu posła lub senatora. W takiej sytuacji pracodawca nie będzie mógł odmówić pracownikowi zwolnienia na czas pełnienia funkcji.

Urlop bezpłatny w 2020 roku - podobnie jak w latach poprzednich -  nie jest limitowany. Przepisy nie określają żadnej górnej granicy, do jakiej może być  on udzielony. Równie dobrze może więc trwać kilka tygodni, miesięcy, a nawet lat. W przypadku długich urlopów bezpłatnych, przekraczających 3 miesiące, pracodawca i pracownik mogą przewidzieć możliwość wcześniejszego odwołania z urlopu, jeśli zajdą ku temu ważne przyczyny. Urlop bezpłatny dłuższy niż miesiąc spowoduje proporcjonalne ograniczenie prawa pracownika do urlopu wypoczynkowego. Może więc zdarzyć się tak, że w danym roku urlop wypoczynkowy w ogóle nie będzie pracownikowi przysługiwać.

Szczególną formą urlopu bezpłatnego jest urlop na czas wykonywania pracy u innego pracodawcy. Pracodawca może go udzielić za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie. Konieczne jest także zawarcie przez pracodawców porozumienia, w którym określą długość bezpłatnego urlopu. W takim przypadku urlop bezpłatny w 2020 roku będzie wliczał się do okresu pracy u dotychczasowego pracodawcy.

Pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym nie musi obawiać się wypowiedzenia umowy o pracę czy warunków pracy i płacy. Gdy urlop bezpłatny w 2020 roku się zakończy, będzie on więc mógł powrócić do pracy tego samego rodzaju co wykonywana wcześniej i za takim samym wynagrodzeniem. Wyjątkiem będzie ogłoszenie upadłości lub likwidacja firmy, a także zwolnienia grupowe w przypadku urlopów bezpłatnych dłuższych niż 3 miesiące.