Zwolnienie lekarskie to nie wyrok pozbawienia wolności
Restrykcyjne kontrole Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i duża nadgorliwość tej instytucji przy odbieraniu zasiłków chorobowych doprowadziły do sytuacji, że chorzy na L4 boją się wyjść z domu nawet na zakupy. Lęk jest uzasadniony, jednak patrząc na obowiązujące przepisy, taka sytuacja jest wynikiem nadgorliwości niektórych kontrolerów, a nie nieżyciowych przepisów.
Podstawowa zasada dotycząca zwolnienia lekarskiego stanowi, że powinno być ono wykorzystywane zgodnie z przeznaczeniem. Jeżeli więc chory ma grypę, faktycznie powinien wygrzewać się w domu pod kołdrą. Jeżeli jednak zwolnienie lekarskie dotyczy kobiety w ciąży, która nie powinna się przemęczać, lub osoby zestresowanej swoją pracą, która musi wrócić do równowagi psychicznej, wyjścia z domu (a nawet wyjazdy) są nie tyle możliwe, ile nawet wskazane. Fakt, że nawet wyjazd za granicę na zwolnieniu lekarskim nie powoduje automatycznej utraty zasiłku chorobowego, podkreślił w 2024 roku Sąd Najwyższy.
ZUS czasem przesadza, wie to nawet Sąd Najwyższy
W 2022 roku na wokandę Sądu Najwyższego trafiła sprawa, która na pierwszy rzut oka wydawałaby się sprawą przegraną – osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim udała się bowiem za granicę, aby wypocząć. Sąd Najwyższy jednak ma zdecydowanie bardziej ludzkie podejście, ponieważ w wyroku, który zapadł w 2024 roku (I USKP 93/22) podkreślił, że:
Sprawdź polecane oferty
RRSO 21,36%
Nie można więc przyjąć, że każdy wyjazd za granicę w okresie niezdolności do pracy oraz każda podróż samolotem pozbawia ubezpieczonego prawa do zasiłku, gdyż tak stanowcza (kategoryczna) norma z tej regulacji nie wynika. Innymi słowy, nie każda podróż samolotem i pobyt za granicą są równoznaczne z wykorzystywaniem zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Ustawa nie stanowi wszak wprost, że w takiej sytuacji ubezpieczony traci prawo do zasiłku. Wyjątek od zasady prawa do zasiłku w okresie chorobowej niezdolności do pracy wynika zatem z wykładni i stosowania art. 17 ust. 1 ustawy w indywidualnej sprawie ubezpieczonego. Odnosi się to również do sytuacji ubezpieczonej niezdolnej do pracy w okresie ciąży. Kobieta w ciąży może podróżować samolotem, ale nie powinna podróżować, gdy może to stanowić zagrożenie dla zdrowia dziecka i jej samej, czyli niezależnie od tego, czy jest na zwolnieniu lekarskim. Uprawnione zatem jest stwierdzenie, że nie każda niezdolność do pracy nie pozwala jej na odbywanie podróży samolotem.
Wyjazd za granicę na zwolnieniu lekarskim możliwy, chorego można jednak skontrolować
Ta konkretna sprawa dotyczyła kobiety w ciąży, która udała się do swojej rodziny w Hiszpanii. Zdaniem Sądu Najwyższego, sam wyjazd do Hiszpanii nie przesądza o tym, czy zwolnienie lekarskie było wykorzystane w sposób niezgodny z jego celem. Wyjazd za granicę na zwolnieniu lekarskim jest bowiem możliwy, a w niektórych przypadkach nawet wskazany (zwłaszcza jeżeli stan chorego na to pozwala a ten udaje się, na przykład do rodziny, gdzie będzie miał pomoc i opiekę).
Oczywiście wyjazd za granicę na zwolnieniu lekarskim może być bolączką Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ze względu na fakt, że poza granicami kraju trudno jest faktycznie skontrolować, w jaki sposób dana osoba wykorzystuje swoje zwolnienie. Jest to utrudnione, jednak zdaniem Sądu Najwyższego nie niemożliwe. Jak bowiem podkreślił skład sędziowski:
Nie oznacza to, że ubezpieczony nie może zmieniać miejsca pobytu, jednak wówczas ważne jest, aby informował o tym ZUS. Pozwany może kontrolować wykorzystanie zwolnienia chorobowego zgodnie z jego celem i kierować ubezpieczonego na badania kontrolne (lekarskie). Kontrola ubezpieczonego możliwa jest również za granicą na gruncie prawa unijnego (zob. art. 27 ust. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego).
Podsumowując, Sąd Najwyższy jasno stwierdził, że chory na zwolnieniu lekarskim może przebywać poza miejscem swojego mieszkania i nie jest to obwarowane utratą prawa do zasiłku chorobowego. Chory musi jednak informować ZUS o każdej zmianie swojego miejsca pobytu. Wyjazd za granicę na zwolnieniu lekarskim jest możliwy (nawet jeżeli będą to wakacje wykupione w biurze podróży), jeżeli nie jest to niezgodne z celem zwolnienia.
