Już od wielu lat ustawodawca dąży do tego, by pracodawcy przyczyniali się do poprawy sytuacji bytowej swoich pracowników, a także wspierali ich w trudnych sytuacjach życiowych. Takim przykładem może być chociażby odprawa pośmiertna od pracodawcy. Ponadto to na szefostwie ciąży obowiązek zaspokajania u swoich podwładnych podstawowych potrzeb kulturalnych.

Do tego między innymi służy Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych. Nie w każdym zakładzie pracy znajdziemy jednak taki dokument. Otóż zgodnie z przepisami fundusz tworzą pracodawcy zatrudniający, według stanu na dzień 1 stycznia danego roku, co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. W sytuacji, gdy pracowników jest mniej, ale nie mniej niż 20, fundusz powstanie jeśli odpowiedni wniosek złoży zakładowa organizacja związkowa. Obligatoryjnie, bez względu na liczbę zatrudnionych, ZFŚS musi być stworzony w tzw. budżetówce. Chodzi tu zatem o jednostki budżetowe i samorządowe jednostki budżetowe.

Niekiedy jednak, w przypadku zgody pracowników, fundusz nie jest tworzony nawet przy spełnianiu warunków ustawowych. Takie postanowienia muszą być jednak zawarte w układzie zbiorowym pracy.

Wbrew powszechnemu przekonaniu świadczenia z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych nie przysługują jedynie pracownikom. Przepisy przyznają bowiem możliwość pobierania zgromadzonych na nim środków także przez ich rodziny, emerytów, rencistów, a nawet byłych pracowników oraz ich rodziny. Ustawodawca przyznał też uprawnienie pracodawcom do rozszerzenia tej listy. Nie ma zatem żadnych przeszkód do tego, by w danym zakładzie pracy świadczenia z funduszu przyznawane były także osobom zatrudnionym na umowie zlecenie, a także prowadzących własną działalność gospodarczą.

Regulamin ZFŚS, stanowiący najważniejszy dokument w zakresie opieki socjalnej na terenie danego zakładu, powinien różnicować wysokość świadczeń. Nie chodzi tu jednak o uzależnienie wypłacanych środków od rodzaju umowy, wymiaru etatu, czy oceny jakości pracy. Istotna jest sytuacja materialna, rodzinna, życiowa i zdrowotna danego pracownika. Kryteria muszą być zatem obiektywne, jednak pracodawca może je ustalać właściwie dowolnie. Wszak to on jest dysponentem funduszu. Szef ma więc uprawnienie do żądania dodatkowych dokumentów, które potwierdzają wypełnienie ustalonych warunków.

Zdecydowana większość pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach, gdzie obowiązuje ZFŚS, kojarzy fundusz z corocznych paczek świątecznych, dofinansowania wypoczynku wakacyjnego, czy zapomogi dla osób w trudnej sytuacji. Tymczasem ustawodawca przewidział szeroki wachlarz zastosowania zgromadzonych środków. Otóż pracodawca w ramach funduszu może finansować działalność sportowo-rekreacyjną, opiekę nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, czy przedszkolach. Ze środków przeznaczonych na usługi socjalne pracownik mógłby też pokryć koszt opieki na swoją pociechą sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię.

Jak wskazuje orzecznictwo nie ma przeszkód, by w ramach działalności rekreacyjnej pracodawca sam zorganizował imprezę masową, czy wycieczkę dla swoich podwładnych. Mile widziane są także spotkania integracyjne, pikniki, a także wspólne wyjście do kina, czy teatru. Możliwości jest zatem sporo, a wszystkie one sprzyjają nie tylko rozwojowi kulturowemu pracowników, ale także scaleniu zespołu i budowaniu dobrej atmosfery będącej podstawą sukcesu każdej firmy.