Zmiana ustawy o związkach zawodowych. Kto może do nich przystąpić?
Najistotniejszą – z punktu widzenia pracownika – jest kwestia definicji osoby, która może przystąpić w szeregi związku zawodowego. W nowym brzmieniu, ustawa zapewnia tę możliwość wszystkim osobom, które pracują i pobierają wynagrodzenie za pracę, niezależnie od podstawy zatrudnienia, a zatem włącznie z osobami zatrudnionymi w oparciu o umowy cywilnoprawne (o dzieło, o świadczenie usług oraz na zlecenie). Zasada ta obejmie również osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, pod warunkiem jednak, że świadczą one usługi na rzecz określonego podmiotu bezpośrednio. Oznacza to, że ustawa nie obejmie samozatrudnionych świadczących usługi za pośrednictwem innych podmiotów.
Ponadto bez zmian pozostaje możliwość przynależności do związków zawodowych pracowników, osób zatrudnionych na mocy umów agencyjnych oraz członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Zarówno stażyści jak i wolontariusze w dalszym ciągu nie uzyskali prawa do tworzenia związków zawodowych, jednak będą mogli wstępować w ich szeregi, jeśli będzie to zgodne z ich regulaminem.
Reprezentacja związków zawodowych
Zmiana ustawy o związkach zawodowych zaowocuje również transformacją ich reprezentacji. Od stycznia 2019 w skład reprezentacji zbiorowej związku zawodowego wejdą wszystkie osoby wykonujące pracę za wynagrodzeniem, bez względu na to, czy są jego członkami czy nie. Ochrona interesów i praw indywidualnych poszczególnych osób będzie natomiast wymagała ich członkostwa w kręgach związków zawodowych.
Sprawdź polecane oferty
RRSO 21,36%
Kto może założyć związek zawodowy?
Założenie zakładowej organizacji związkowej będzie wymagało zrzeszenia co najmniej 10 członków. Osoby te muszą obligatoryjnie pozostawać pracownikami u pracodawcy, którego działanie związek ten obejmuje. Zmiana ustawy o związkach zawodowych zagwarantuje taką możliwość również osobom świadczącym usługi pracodawcy na mocy umów cywilnoprawnych. Powyższy przywilej będzie jednak zależał od długości czasu świadczenia usług przez dany podmiot. Ustawa zakłada okres co najmniej 6 miesięcy świadczenia usług na rzecz pracodawcy objętego działaniem związku zawodowego.
Klauzula równego traktowania podmiotów
Z uwagi na fakt możliwej dyskryminacji osób pozostających w stosunku pracy z pracodawcą, zmiana ustawy o związkach zawodowych zagwarantuje zakaz nierównego traktowania. Modyfikacja ta dotyczy także osób bezrobotnych, wolontariuszy, emerytów, rencistów oraz wszystkich osób świadczących pracę bez wynagrodzenia. Co to oznacza? W praktyce zmiany zakazują naruszenia zasad równego traktowania z powodu przynależności do związku zawodowego.
Co należy rozumieć przez nierówne traktowanie?
Naruszenie zasad równego traktowania dotyczy, m.in. następujących działań pracodawcy: pomijania pracownika we wskazaniach do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe, przy awansach; nieuwzględniania pracownika przy podwyżkach wynagrodzenia; odmowie nawiązania lub rozwiązania stosunku prawnego bądź niekorzystnych warunków wynagrodzenia lub zatrudnienia. W przypadku niedopełnienia przez pracodawcę zakazu nierównego traktowania, ofiary dyskryminacji spowodowanej statusem związkowym mogą domagać się odszkodowania. Jego wysokość określa się na poziomie nie niższym niż minimalne wynagrodzenie.
Funkcje związkowe a praca
Zmiana ustawy o związkach zawodowych zagwarantuje również możliwość zwolnienia z pracy zarobkowej osób wykonujących doraźne czynności związane z pełnieniem funkcji związkowej po za miejscem pracy. Ustawodawca zakłada jednak, że będzie to możliwe w przypadku, gdy nie będzie możliwości wykonania wskazanych czynności w czasie wolnym od pracy. W powyższym przypadku osoby takie zachowają prawo do otrzymania wynagrodzenia.
Komu będzie przysługiwać prawo do wszczynania sporów?
Prawo do wszczynania sporów zbiorowych na zasadach identycznych jak pracownicy, oprócz osób umocowanych dotychczas ustawą, otrzymają także zatrudnieni w oparciu o umowy cywilnoprawne. Osoby te uzyskają możliwość zarówno do wszczynania sporów, jak i występowania w nich na zasadach identycznych jak pracownicy.
Progi reprezentatywności – podwyższenie
Zmiana ustawy o związkach zawodowych wprowadzi wyższe progi reprezentatywności dla organizacji związkowych. Nowy próg wyniesie 8 proc. dla organizacji będących częścią Rady Dialogu Społecznego oraz ich organizacji członkowskich. Dla pozostałych organizacji próg reprezentatywności zostanie podwyższony z 10 do 15 proc.
Pozostałe zmiany w ustawie o związkach zawodowych
Oprócz powyższych zmian, ustawa wprowadzi także możliwość uwzględnienia osoby należącej do kilku organizacji związkowych u danego pracodawcy jako członka tylko jednej z nich, wskazanej przez tę osobę. Ponadto, ustawa wprowadzi sądową procedurę weryfikacji liczebności zakładowej organizacji związkowej.
Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2019 r., po za art. 25.3 ust 6, dotyczącym ustalania liczby członków związku zawodowego w toku uzyskania przymiotu reprezentatywności przez zakładową organizację związkową. Wejdzie on w życie nie prędzej niż po upłynie 12 miesięcy od daty ogłoszenia.
O rozszerzeniu kręgu osób uprawnionych do wstąpienia w szeregi związków zawodowych pisaliśmy już 2,5 roku temu (Związek zawodowy: umowa, zlecenie, staż). Najistotniejszym elementem zmian jest fakt, że osoby zatrudnione na podstawie umowy innej niż umowa o pracę będę teraz mieć znaczenie przy ocenie charakteru zakładowej organizacji związkowej. Czy zmiany te dotkną pracodawców? Nieszczególnie. Jeżeli bowiem pracodawca wypowie umowę usługodawcy bez uzyskania uprzedniej zgody związków zawodowych, to wypowiedzenie to będzie skuteczne, a umowa zostanie rozwiązana. Jednak naruszenie przez pracodawcę przepisów ustawy o związkach zawodowych może nieść za sobą konsekwencje. Usługodawca będzie mógł bowiem odwołać się od wypowiedzenia do sądu i zarzucić pracodawcy działanie wbrew obowiązującemu porządkowi prawnemu. Według danych CBOS, związki zawodowe w Polsce zrzeszają około 5 proc. Polaków.
