Jeśli już ktoś decyduje się na spisanie testamentu, to zwykle chce mieć pewność, że przy jego sporządzaniu nie popełni żadnych błędów. Często udaje się więc do kancelarii notarialnej i tam sporządza swoją ostatnią wolę. Testament równie dobrze można jednak spisać bez notariusza. Pod warunkiem spełnienia kilku wymogów, będzie on tak samo ważny.
Notariusz to pewniejsze, ale nie jedyne rozwiązanie
Osoby zastanawiające się, czy sporządzić testament własnoręczny, czy notarialny nie bez powodu często wybierają to drugie rozwiązanie. W końcu notariusz jest osobą, która zna się na przepisach. To oznacza, że będzie czuwać nad tym, by wszystkie postanowienia zawarte w testamencie rzeczywiście były zgodne z wolą spadkodawcy.
Poza tym notariusz upewni się, że testament spełnia wszystkie wymogi formalne, a także że spadkodawca jest w pełni świadomy swojego działania i spisuje testament dobrowolnie.
Efekt jest taki, że tak sporządzoną ostatnią wolę naprawdę trudno podważyć. Nie wspominając już o tym, że odpadają takie problemy z testamentem własnoręcznym, jak obawy o to, że on zaginie albo że ktoś najzwyczajniej w świecie go zniszczy.
Wizyta w kancelarii nie jest jednak koniecznością. Choć wiele osób się na to decyduje, to jednak równie dobrze testament można sporządzić bez notariusza.
Jak sporządzić testament bez pomocy notariusza?
Testament sporządzony bez udziału notariusza może przybrać przede wszystkim formę testamentu własnoręcznego (holograficznego). Właściwie wystarczy do tego kartka papieru, długopis i zadbanie o kilka kwestii.
Trzeba jednak pamiętać, że:
- żeby testament był ważny, musi być spisany własnoręcznie – chodzi tu nie tylko o podpis, ale o całą treść. Nie ma więc mowy np. o wydrukowaniu go i podpisaniu,
- na końcu testamentu koniecznie musi znaleźć się własnoręczny podpis,
- testament powinien zawierać datę.
Ostatni podpunkt teoretycznie nie jest konieczny, ale warto zadbać o to, by data w testamencie jednak się znalazła. Ma ona bowiem konkretne znaczenie.
Po pierwsze, spadkodawca może za życia sporządzać kilka testamentów. Dzięki datom da się natomiast ustalić, w jakiej kolejności były spisywane. Poza tym jedna z sytuacji, kiedy testament jest nieważny, to ta, gdy spadkodawca nie był w pełni świadomy swoich działań. Dzięki dacie łatwiej więc ustalić, czy w dniu sporządzenia testament zdawał sobie sprawę z tego, co robi.
Nie wszystkie rozporządzenia znajdą się w testamencie własnoręcznym
Podstawowym elementem testamentu będzie wskazanie spadkobiercy lub spadkobierców, którzy otrzymają spadek. Można określić udziały, w jakich ma im przypaść majątek lub tego nie robić – wtedy przyjmuje się, że ich udziały są równe.
To jednak nie jedyne rozporządzenia, jakie można zawrzeć w testamencie. W przypadku tych spisywanych własnoręcznych istnieją jednak pewne ograniczenia. Największe z nich wiąże się z zapisem windykacyjnym. Polega on na przekazaniu konkretnego składnika majątku konkretnej osobie.
Problem w tym, że zapis windykacyjny musi mieć formę aktu notarialnego. Co za tym idzie – siłą rzeczy nie można go ustanowić w testamencie własnoręcznym. Zawsze pozostaje wprawdzie tzw. zapis zwykły, ale ten stawia już zapisobiorcę w gorszej sytuacji – nie nabywa on danego składnika majątku na własność w momencie otwarcia spadku. Może jedynie zgłosić się do spadkobierców z żądaniem, by ci daną rzecz mu wydali.
Trudności mogą też się pojawić, jeśli chodzi o wydziedziczenie (pozbawienie prawa do zachowku). Wprawdzie nie jest to niemożliwe, ale nie wszyscy spadkodawcy zdają sobie sprawę, że można go dokonać tylko z 3 konkretnych powodów i co więcej – nie wystarczy powołać się na jeden z nich. Trzeba jeszcze podać konkretne argumenty uzasadniające tę decyzję. Jest więc spore ryzyko, że wydziedziczenie w testamencie własnoręcznym okaże się nieskuteczne.
Istnieją też inne możliwości niż testament własnoręczny
Na koniec warto dodać, że rodzaje testamentów w Polsce nie ograniczają się do notarialnego i własnoręcznego. Spadkodawca ma znacznie więcej możliwości.
Po pierwsze, wśród testamentów zwykłych znajduje się jeszcze tzw. testament alograficzny. Nie cieszy się jednak dużą popularnością, bo wymaga obecności urzędnika i dwóch świadków. Mało kto chciałby więc wybrać taką opcję zamiast wizyty u notariusza czy spisania ostatniej woli w zaciszu domu.
W pewnych okolicznościach można jednak skorzystać także z testamentów szczególnych. Wśród nich znajduje się m.in. testament ustny. Będzie mieć zastosowanie w tych sytuacjach, w których istnieje obawa rychłej śmierci. Oczywistym jest, że wtedy spadkodawca nie ma możliwości udania się do notariusza, a często nie jest też w stanie własnoręcznie spisać swojej ostatniej woli. Wystarczy jednak, że przedstawi ją trójce świadków testamentu.
Tak sporządzony testament trzeba będzie jednak dodatkowo potwierdzić. Świadek albo osoba trzecia może spisać oświadczenie spadkodawcy, które następnie podpisze on i dwójka świadków albo wszyscy świadkowie. Druga możliwość to wizyta w sądzie i potwierdzenie testamentu na podstawie zeznań.
