W sytuacji, gdy spadkobiercy obawiają się, że przed objęciem masy spadkowej we władanie ulegnie ona zniszczeniu dobrym rozwiązaniem może być zabezpieczenie spadku przez sąd. Najpopularniejszymi sposobami jest spisanie majątku ruchomego, złożenie środków finansowych do depozytu, czy ustanowienie zarządcy tymczasowego. W pierwszej kolejności trzeba jednak wykazać sądowi, że zagrożenie jest realne.
Zabezpieczenie spadku przez sąd – kiedy jest możliwe?
Często zdarza się, że choć już po śmierci spadkodawcy jego następcy prawni wiedzą o przysługującym im tytule do dziedziczenia, to jednak załatwienie wszystkich formalności po nabyciu spadku zajmuje sporo czasu. W tym okresie przedmioty należące do masy spadkowej mogą pozostawać we władaniu osób innych niż spadkobiercy. To oczywiście rodzi ryzyko chociażby ich nieusprawiedliwionej sprzedaży. W innych przypadkach może się okazać, że ruchomości po zmarłym może i są wartościowe, ale ulegają szybkiemu zepsuciu. Tak może być w sytuacji na przykład dużych partii towarów spożywczych.
Właśnie na tego typu sytuacje ustawodawca przewidział możliwość zabezpieczenia spadku. Zgodnie z przepisami sąd dokonuje zabezpieczenia, gdy zostanie uprawdopodobnione, że z jakiejkolwiek przyczyny realna jest groźba naruszenia rzeczy lub praw majątkowych, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu lub należały do spadkodawcy. Chodzi tu przede wszystkim o zawłaszczenie przez usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie lub nieusprawiedliwione rozporządzenie.
Z wnioskiem o zabezpieczenie spadku wystąpić może każdy, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku lub zapisobiercą. Uprawnienie przysługuje też wykonawcy testamentu, zarządcy sukcesyjnemu, tymczasowemu przedstawicielowi, współwłaścicielowi rzeczy oraz współuprawnionemu co do praw pozostałych po spadkodawcy. Katalog dopełniają wierzyciele mający pisemny dowód należności przeciwko spadkodawcy oraz Skarb Państwa reprezentowany przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego.
Sąd może też dokonać zabezpieczenia z urzędu. Do tego niezbędne jest jednak zaistnienie sytuacji, w której spadkobierca jest nieznany, nieobecny lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych i nie ma ustawowego przedstawiciela. Drugim przypadkiem jest zawiadomienie od organu rządowego, bądź gminy o podjętych niezbędnych środkach tymczasowych ze względu na grożące niebezpieczeństwo naruszenia rzeczy, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu spadkodawcy.
W jaki sposób można zabezpieczyć spadek?
Pomysły dotyczące sposobów zabezpieczenia spadku mogą być różne. W przypadku ingerencji sądu nie chodzi jednak bynajmniej o schowanie cennych przedmiotów w piwnicy, czy zakopaniu w ogródku. Chociaż złożenie środków finansowych, biżuterii, czy papierów wartościowych do depozytu sądowego jest częstym rozwiązaniem. Innym może być po prosty spisanie majątku ruchomego i oddanie go pod dozór. Poza tym przepisy wymieniają także możliwość ustanowienia zarządu tymczasowego, bądź dozoru nad nieruchomością.
Ustawodawca dał jednak sądowi pełną swobodę w tym względzie. Tym samym jeżeli sąd wpadnie na inny pomysł, który pozwoli na uchronienie masy spadkowej, może go bez przeszkód zastosować, także łącznie z innymi środkami. W przypadku, gdy w skład spadku wchodzą ruchomości ulegające szybkiemu zepsuciu, sąd zarządza ich sprzedaż. Uzyskane ze sprzedaży pieniądze składa się do depozytu sądowego.
Sąd w każdej chwili może też zmienić sposób zabezpieczenia spadku lub uchylić zabezpieczenie. To drugie rozwiązanie stosowane jest przede wszystkim w sytuacji, gdy ustanie okoliczność, która była przyczyną dokonanego zabezpieczenia. Co oczywiste, sąd zwolni masę spadkową, gdy po swoją własność zgłoszą się spadkobiercy.
Wniosek składamy do sądu. Faktyczne czynności zwykle wykona jednak komornik
Wniosek o dokonanie zabezpieczenie spadku przez sąd należy co do zasady złożyć do tego sądu, w którego okręgu znajdowały się rzeczy w chwili śmierci spadkodawcy. Sam wniosek podlega opłacie w wysokości 100 złotych, którą należy wpłacić na konto sądu. Rozstrzygnięcie w zakresie zabezpieczenia zwykle wydawane jest na posiedzeniu niejawnym, czyli bez udziału wnioskodawcy.
Sąd w zakresie zabezpieczenia spadku wydaje jedynie stosowne postanowienie, ale sam fizycznie nie dokonuje wskazanych w nim czynności. Do tego potrzebna jest pomoc komornika, który w ramach czynności może chociażby dokonać opieczętowania ruchomości wchodzących w skład spadku. Nie dotyczy to jednak niezbędnych rzeczy codziennego użytku i innych przedmiotów, które ze względu na swe właściwości nie mogą być opieczętowane.
Choć zabezpieczenie spadku nie zawsze spełni swoją rolę i zapobiegnie ingerencji w masę spadkową przez osoby nieuprawnione, to szybka reakcja często pozwala na ochronę interesów spadkobierców. Stąd też decydując się na ten krok należy pamiętać, że to czas gra w tym przypadku niebagatelną rolę.
