Powszechne „przepisywanie majątku na dzieci za życia” może być dość problematyczne. Po latach może okazać się, że podział nie był jednak tak sprawiedliwy, jak oczekiwaliby tego zainteresowani, a masy spadkowej właściwie po tych darowiznach już nie ma. Czy pokrzywdzony spadkobierca może dochodzić zachowku, nawet jeżeli dziedziczenie odbywa się na podstawie ustawy?
Zachowek przy dziedziczeniu ustawowym
Przyjęło się sądzić, że zachowek związany jest ściśle z dziedziczeniem testamentowym. Klasyczna sytuacja pominięcia spadkobiercy w testamencie i roszczenie do pozostałych spadkobierców tego ostatniego. W tej kwestii przepisy są dość jasne i nie pozostawiają złudzeń. Zachowek, nawet taki, który wydaje się niesprawiedliwy, musi zostać zapłacony. Co jednak w sytuacji, kiedy do rozporządzenia majątkiem doszło jeszcze za życia spadkodawców, przez potocznie nazywane „przepisywanie domu, mieszkania, ziemi”? Natomiast samo dziedziczenie odbyło się później bez testamentu, na podstawie ustawy?
Komu przysługuje zachowek?
Teoretycznie wszystko powinno być jasne. W skład dziedziczonego majątku wchodzi to, co pozostało. Całość dziedziczą ustawowi spadkobiercy. Sytuacja może się jednak skomplikować, np. jeżeli jeden z nich otrzymał praktycznie cały majątek, kilka lat wcześniej w drodze darowizny. Drugi natomiast nie otrzymał tą drogą nic. Po przeprowadzeniu postępowania spadkowego (na podstawie dziedziczenia ustawowego) okazało się również, że nic nie zostało z majątku spadkodawcy. Czy w takiej sytuacji można wystąpić o zapłatę zachowku?
Odpowiedź jest dość krótka. Można. Zachowek jest roszczeniem o zapłatę sumy pieniężnej, którą uprawniony powinien otrzymać bez względu na wolę spadkodawcy. Nie ma znaczenia okoliczność, czy został powołany do spadku z ustawy, czy na podstawie testamentu. Zachowek przy dziedziczeniu ustawowym należy się w takim samym stopniu jak przy testamentowym. Taki sam jest również krąg uprawnionych do wystąpienia z roszczeniem o jego zapłatę.
Jeśli więc spadkodawca jeszcze za życia rozdysponował składniki swojego majątku w formie darowizny na rzecz spadkobierców z pominięciem jednego lub kilku, pominiętemu spadkobiercy należy się zachowek. Oczywiście, jeżeli pozostały majątek nie jest wystarczający do pokrycia przysługującej mu sumy.
